Brandstichter (44) zorginstelling Almelo ‘kon er niets aan doen’

R. volgt zijn rechtszaak via een videoverbinding vanaf de speciale zorgafdeling van de gevangenis waar hij verblijft. Zijn vaste mentor zit naast hem en in de Almelose rechtszaal wordt hij bijgestaan door twee advocaten. Twee advocaten, want de rechtszaak tegen R. is een bijzondere.

Niet in het minst door R. zelf. Niet alleen heeft hij de geestelijke leeftijd van een 5-jarig kind, zijn situatie wordt er niet makkelijker op omdat hij ook nog eens waanbeelden heeft. Dat laatste is aardig onder controle maar wordt niet helemaal op prijs gesteld. Tony, een van de aardmannetjes wiens stemmen hem sturen, is door de medicatie verdwenen. Op het videoscherm is te zien dat het missen van zijn imaginaire vriendje hem wel raakt.

Rechter Sandra Huisman probeert R. op zijn gemak te stellen en zegt dat hij er heel aardig uit ziet. Zijn beide advocaten, Marcel Smit en Umut Ural mogen voor de camera even naar hun cliënt zwaaien. Zij zijn, net als zijzelf en haar collega’s plus officier van justitie Karel de Valk ‘die mensen in die zwarte soepjurken met een wit slabbetje”, zegt Huisman tegen R..

Als R. zegt dat hij zijn tijd voornamelijk doorbrengt met het schrijven van boeken vraagt Huisman hem of ze er ook in voor gaat komen. In dat geval wil ze het boek graag lezen als het uitkomt.

Op het videoscherm is te zien dat het R. moeite kost om te begrijpen wat er allemaal gebeurt in de rechtszaal. Hij is daarin niet de enige. Want er moet besloten worden of R. wel toerekeningsvatbaar was toen hij de brand, uit boosheid en onbegrip, aanstak. De deskundigen zijn er over eens, dat was R. niet. „Ik kon er niets aan doen”, voegt hij zelf toe. Een volgende stap is te beslissen wat er met R. moet gebeuren nu hij er niets aan kon doen. Zonder goede opvang, controle en eventuele behandeling is er een kans dat hij opnieuw iets aansteekt.

En die plek kan pas gevonden worden als de rechtbank een zogenaamde rechterlijke machtiging (RM) afgeeft. Een nieuw wetsartikel dat per 2020 inging en een oude wet, die het eenvoudiger maakte iemand te laten opnemen, verving. Na een kort overleg wordt besloten de RM af te geven. Maar daarmee is de zaak nog niet afgedaan. Over twee weken moeten Huisman en haar collega’s nog een beslissing nemen over de uitkomst van de strafzaak zelf.