Dankbare herinnering aan koninklijke ontvangst

Zij werd in tegenstelling tot andere repatrianten uit het voormalige Nederlands-Indië riant werd gehuisvest. Prinses Wilhelmina verleende de de zwangere Miriam, haar echtgenoot en zoontje een half jaar onderdak op paleis Het Loo.

Ze noemt zich met joodse voorouders uit Polen, Oostenrijk, Tsjechië en Jemen een Jiddische cocktail. Ze is in Palestina geboren, verhuisde op 2-jarige leeftijd naar Nederlands-Indië en huwde daar een Nederlandse reclameman om in 1957 naar het moederland te worden gerepatrieerd. ,,Ik heb Nederland in 1955 tijdens een familiebezoek wat nader leren kennen'', zegt Miriam Weinsteiner. ,,Ik kende het land alleen uit de schoolboeken en van verhalen.''

Het verhaal van Miriam Weinsteiner is even boeiend als de 82-jarige vrouw zelf die in Zevenhuizen op veertien hoog een flat bewoont. ,,Hier wil ik doodgaan'', zegt ze. ,,Ik voel me helemaal thuis in Apeldoorn. Ik wilde hier al gaan wonen toen ik met mijn man Nederland bezocht. Apeldoorn deed me sterk aan Indië denken. Aan Bandung met name. Ruim van opzet, hoge bomen.''

Ze vertelt over haar vertrek uit Indonesië. ,,We zijn gevlucht. De toestand werd onhoudbaar. Mijn man had twee reclamebureaus. Een in Jakarta, een in Bandung. Een bloeiend bedrijf dat zo maar werd ingepikt door de Indonesiërs. Philips was klant van mijn man en heeft er voor gezorgd dat ik met mijn zoon kon vertrekken. Ik kwam in Nederland met een koffer en een weekendtas. Dat was alles. Een maand later arriveerde mijn man. We waren alles kwijt. Een mooie villa, een goed bestaan, ons geld. En toch hebben we geluk gehad.''

Dezelfde woorden gebruikt ze als het onvermijdelijke jappenkamp ter sprake komt. ,,Ik was er twee jaar met mijn tweelingzusje en mijn moeder. We danken ons leven aan de atoombom. We stonden op het punt om te worden afgeschoten.''

Een vergelijking met de vernietigingskampen van de nazi's vindt ze zinloos. ,,Een andere wereld, andere omstandigheden. Maar in wreedheid deden de Jappen niet onder voor de Duitsers. Wat zich in Europa afspeelde wisten we trouwens niet. De hele familie van mijn vader die in Oost-Europa leefde, is omgekomen. Wij kunnen het nog navertellen.''

En vertellen kan ze. ,,Mijn Jiddische bloed'', lacht ze. ,,Uitweiden, details. Daarin ben ik joods. En ik ben pro-Israël. Al ben ik na mijn negende nooit meer in dat land geweest. Ik doe er verder ook niets mee, met mijn joodse achtergrond. Net zo min als ik Indische mensen opzoek. Ik ben geen clubmens. Het enige waaraan je mijn Indische jaren kunt herkennen is mijn accent. Dat raak je kennelijk nooit meer kwijt.''

Israël doet haar bloed sneller stromen. Zo ook ons koningshuis. ,,Ik ben heel koningsgezind. Oranje gaat boven alles. Wij zijn Wilhelmina heel veel dank verschuldigd. Zij was het die ons in 1958 opnam op Het Loo. Ik was net zwanger van ons tweede kind.''



Even had ze in Amsterdam gewoond en eenmaal weer samen met haar man kreeg ze een bedompt contracthotel in Haarlem toegewezen. Hij vond een baantje in Apeldoorn en zette in de plaatselijke krant een opmerkelijke advertentie waarin een tweejarige repatriant aangaf om iedere avond door papa naar bed te willen worden gebracht. ,,Die advertentie is Willemientje onder ogen gekomen. Zij had een vleugel van het paleis voor repatrianten vrijgemaakt. We waren welkom.''

Miriam Weinsteiner beseft hoe bevoorrecht ze is geweest. ,,Onze situatie was onvergelijkbaar met die van duizenden anderen die met complete gezinnen op kleine kamertjes in contractpensions moesten wonen. Wij kregen zeg maar een koninklijke ontvangst. Je was weliswaar berooid, maar we hadden het zoveel beter dan onze lotgenoten. Omdat er een baby in aantocht was hadden we een grote kamer. Een half jaar later kwamen we al in aanmerking voor een vierkamerflat. Van de gemeente Apeldoorn weliswaar, maar zonder Wilhelmina was dat nooit gelukt. Het was mooi op Het Loo. In het paleis kwam je natuurlijk niet, maar je kon je in de tuin en in het park vrij bewegen.''

Twee keer ontmoette ze de toen al hoogbejaarde prinses. Koningin Juliana kwam af en toe in de gemeenschapsruimte waarvan zestig repatrianten gebruik konden maken. ,,Om tv te kijken. Die had Willemientje niet. Ze was een oude dame, zoals ik mij haar ook had voorgesteld. Nee, een persoonlijk tintje zat er niet aan tijdens die ontmoetingen. Ik mocht mijn baby laten zien. Daaraan vooraf hadden gesprekken met haar secretaresse plaatsgehad. Onze warme maaltijden kwamen van hotel De Keizerskroon. Fantasie- en smakeloos. Kregen we macaroni dan zaten er restjes vlees in die hotelgasten hadden laten staan. Het enige minpuntje, maar er werd wel over geklaagd door de mensen met Indisch bloed. Onderling, nooit in het openbaar. Dat past niet in hun cultuur. En daarin verschillen ze toch van ons Europeanen. Mijn man Piet, een echte Hollander, greep de aanwezigheid van de secretaresse aan om te vertellen dat we dankzij haar aanwezigheid nu eens fatsoenlijk te eten kregen.''



Ze lacht uitbundig en verbergt even later haar tranen niet als ze over haar Piet spreekt. De reclameman die in Apeldoorn opnieuw een florerend bedrijf opzette, overleed in 1977 aan kanker. Een trouwfoto laat een beeldschone bruid zien. ,,Dat was ik. Mijn moeder was nog mooier. Ach, ik heb een mooi leven gehad en ben nog goed gezond. Mijn tweelingzus die in Australië woont is zwaar dement. Ik heb haar vijf keer opgezocht, vorig jaar was ze nog hier. Of ik ooit terug ben geweest in Indonesië? Nee. Ze hebben ons alles afgepakt. Ik heb er niets meer mee. Helemaal niets.''



De film Contractpensions is op 24, 25 en 26 augustus in Gigant te zien. Daarnaast biedt het programma meer multiculturele films. Informatie over aanvangstijden en toegangsprijzen is te vinden op de sites www.gigant.nl en www.indischerfgoedapeldoorn.nl .