Onderzoeker na ICT-storing Gelre: ‘Ziekenhuizen steeds kwetsbaarder voor ICT-storingen’

Wat nou de oorzaak was van de ICT-storing, dat weten ze bij Gelre ziekenhuizen nog altijd niet.  ,,We hebben talloze ICT-systemen in ons ziekenhuis. We moeten het eerst goed uitzoeken, dat kost tijd’’, aldus een woordvoerder. De patiënten op de locaties in Apeldoorn en Zutphen ondervonden er maandag wel de gevolgen van. Het ziekenhuis was maandag genoodzaakt om het poli-programma en het programma voor de operaties in te korten. 's Avonds kon de situatie alsnog worden opgelost.

Zo'n ICT-storing in een ziekenhuis is inmiddels geen uitzondering meer. De lijst met getroffen ziekenhuizen groeit. Onder meer het Umc in Amsterdam, het IJsselland Ziekenhuis, het Radboud UMC en het CWZ lagen de afgelopen jaren plat door ICT-storingen. Met alle gevolgen van dien: behandelingen werden uitgesteld en soms werd zelfs de spoedeisende hulp gesloten. Een ICT-storing kan dus levensbedreigend zijn.  

De Onderzoeksraad voor Veiligheid maakt zich zorgen over de reeks ‘ICT-incidenten’ in ziekenhuizen. Daarom werd vorig jaar gestart met een onderzoek naar de digitale veiligheid in ziekenhuizen en de patiëntveiligheid bij ICT-storingen. De centrale vraag daarbij: hoe zijn ziekenhuizen voorbereid om de gevolgen te beperken en proberen zij misbruik van ICT te voorkomen? 

Daan Weggemans van Universiteit Leiden onderzoekt ICT-storingen bij publieke organisaties. Volgens hem is één van de oorzaken van de ICT-storingen het gegeven dat ziekenhuizen de laatste jaren ‘digitaal enorm zijn uitgebreid’. ,,Ziekenhuizen hadden vroeger een klein netwerkje voor de computers, maar daar is door de jaren heen steeds meer bijgekomen. Inmiddels zijn het eigenlijk enorme techbedrijven geworden. Dat geldt voor allemaal, ook de Gelre ziekenhuizen.’’

Voorbeelden van digitalisering bij ziekenhuizen zijn volgens Weggemans de systemen waarmee digitaal afspraken worden ingepland, of systemen waarmee operatiekamers worden geboekt. ,,Deze digitale systemen zijn gekoppeld aan alle verschillende afdelingen in het ziekenhuis. Dit zie je steeds meer. Het digitale netwerk in een ziekenhuis blijft maar groeien. Wanneer één zo'n algemeen programma niet werkt, bijvoorbeeld het afsprakenregister, dan heeft dat enorme gevolgen voor de hele organisatie. Het is dan niet meer beperkt tot één hoekje dat niet kan werken, het treft het hele ziekenhuis.’’ In andere gevallen kunnen ziekenhuizen door een storing bijvoorbeeld niet bij digitale patiëntdossiers en moeten daarom noodgedwongen alle operaties en afspraken afgelast.

ICT-storingen zoals bij Gelre ziekenhuizen zijn volgens Weggemans al langer een groeiend probleem. ,, Ik denk wel dat ziekenhuizen zich ervan bewust zijn. Ze werken er hard aan, maar de veranderingen op digitaal gebied gaan razendsnel. Het is daarom lastig om te zeggen of ze op ICT-gebied wel goed zijn ingericht. Dat zal verschillen.’’ Volgens Weggemans kan de oorzaak soms een simpele phishingmail zijn, waar een medewerker per ongeluk op heeft geklikt. ,,Maar het gebeurt vaak ook zonder intenties. Er wordt bijvoorbeeld een fout gemaakt bij een software-update, een uitbreiding van een netwerk loopt verkeerd of er is een verkeerde kabel aangesloten. Er is lang niet altijd een schuldige aan te wijzen.’’

Bruno Bruins, minister voor Medische Zorg en Sport, beantwoordde begin dit jaar Kamervragen van de SP over ICT-storingen. Hij stelde in zijn antwoord dat ziekenhuizen zelf verantwoordelijk zijn voor hun ICT-voorzieningen en zelf maatregelen moeten nemen tegen cyberaanvallen en storingen. Om te bezien welke acties er nodig zijn om risico's op ICT-storingen tegen te gaan, wil hij eerst het onderzoek van de  Onderzoeksraad afwachten. Naar verwachting wordt dat eind dit jaar gepubliceerd.