Cruciaal spooronderhoud op losse schroeven door verbod gevaarlijk kwartssteen tussen de rails
ProRail wil via de rechter afdwingen dat het langer met kwartshoudende stenen kan blijven werken bij spoorwerkzaamheden. Talloze projecten en cruciaal onderhoud kunnen anders komende jaren niet meer worden uitgevoerd, waarschuwt de spoorbeheerder.
David Bremmer
Ze zijn niet te missen bij het spoor: de laag kwartshoudende stenen tussen en naast de rails. Ze zijn essentieel voor de stabiliteit van het spoor, dempen trillingen en voeren overtollig regenwater af. Kwarts is echter ook kankerverwekkend. Uit onderzoek van tv-programma Zembla bleek dat spoorwerkers jarenlang zijn blootgesteld aan te hoge concentraties kwartsstof. Het stof komt vrij bij het uitvoeren van spoorwerkzaamheden.
De Arbeidsinspectie besloot daarom dat ProRail per 1 januari 2023 geen kwartshoudende stenen meer mag gebruiken bij spoorwerkzaamheden. ProRail heeft tegen dat besluit bezwaar aangetekend, maar dat werd eind januari door minister Karien van Gennip (Sociale Zaken & Werkgelegenheid) van tafel geveegd.
Uiterlijk 27 april mag de spoorbeheerder geen kwartshoudende stenen meer gebruiken in al haar spoor-infraprojecten. Ook mogen kwartsstenen niet langer gerecycled worden. Wel heeft ProRail nog een gedoogtermijn van twee jaar gekregen, zodat het meer tijd heeft om over te gaan op kwartsloze stenen.
Minder spoorcapaciteit
Volgens ProRail is deze twee jaar echter veel te kort en kost de snelle overgang tientallen miljoenen per jaar. ‘ProRail heeft grote zorgen dat er na de gedoogperiode niet genoeg kwartsloze ballast beschikbaar is’, schrijft ProRail-baas John Voppen in een alarmerende brief aan staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur & Waterstaat).
Dit jaar moeten al veel aanbestedingen voor toekomstige spoorwerkzaamheden worden uitgezet. ,,Bij onvoldoende kwartsloze ballast kan er een moment ontstaan dat cruciaal onderhoudswerk niet meer uitgevoerd kan worden, met minder beschikbaarheid aan spoorcapaciteit als gevolg.”
Spoorvernieuwingen als het Zuidas-dok, de Maaslijn en de Wunderline kunnen misschien niet uitgevoerd worden
John Voppen, ceo ProRail
Volgens ProRail staat het ambitieuze Masterplan 2025-2029 op de tocht. Daarin staan tal van projecten, waaronder vernieuwingswerk op de routes Utrecht-Arnhem en Zutphen-Hengelo-Utrecht. Ook het prestigieuze Zuidas-dok in Amsterdam, de Maaslijn tussen Nijmegen en Roermond en de Wunderline kunnen misschien niet of niet ongewijzigd uitgevoerd worden nu er geen ballast beschikbaar is.
Hetzelfde geldt voor nieuwe spooronderdoorgangen bij Leiden, Nunspeet en Wolfheze. De ambities uit het Project Hoogfrequent Spoor, dat voorziet in steeds meer treinen op diverse hoofdroutes, kunnen eveneens de ijskast in.
Als deze projecten stilvallen, kan de Nederlandse spoormarkt krimpen, schrijft ProRail aan Heijnen. ,,Mogelijk kiezen aannemers ervoor om hun materiaal buiten Nederland in te zetten en het personeel in te zetten in andere sectoren.”
Reactie Arbeidsinspectie: ProRail kiest voor economisch gewin
De Arbeidsinspectie bestrijdt dat er een tekort aan kwartsloze stenen is voor spoorwerkzaamheden, zoals ProRail claimt. ,,In Duitsland is er meer dan voldoende kwartsloze ballast beschikbaar om mee te werken”, zegt woordvoerder Paul Q. van der Burg. ,,Alleen moet ProRail daar dan wel een contract mee afsluiten.” Bij de Arbeidsinspectie bestaat wel een vermoeden waarom dat nog niet is gebeurd. ,,Economisch gewin lijkt bij ProRail te prevaleren boven de gezondheid van werknemers.” De Arbeidsinspectie beklemtoont dat het zijn wettelijke taak is om ervoor te zorgen dat werknemers veilig kunnen werken. ,,Voor ons doet het er niet toe dat er iets wel of niet aanwezig is. Het gaat er hier om dat werknemers op het spoor veilig kunnen werken.’’
Meer stikstof
De overgang op kwartsloze stenen kent nog meer nadelen, betoogt ProRail. Zo gaan de werkzaamheden tot 30 procent langer duren, met meer hinder voor reizigers als resultaat. De oude kwartshoudende stenen moeten immers worden afgevoerd.
Voor de afvoer zijn bovendien trucks nodig, wat een hogere stikstofuitstoot oplevert. De CO2-uitstoot stijgt verder nog eens met ruim 10 kiloton per jaar, aldus ProRail. Het maakt het realiseren van een klimaatneutraal spoor in 2050 lastiger.
De kosten bedragen tussen de 15 en 50 miljoen euro per jaar en dat is een behoudende inschatting
ProRail-baas John Voppen over de overgang naar kwartsloze ballast
Bij elkaar is de spoorbeheerder door de versnelde transitie op kwartsloze stenen structureel tussen de 15 en 50 miljoen euro per jaar kwijt, zegt chef Voppen. ,,En dat is een behoudende inschatting van de directe meerkosten.”
Om al deze redenen stapt ProRail naar de bestuursrechter te Den Haag. Naast een bodemprocedure wordt in een voorlopige voorziening gevraagd de eis van de Arbeidsinspectie op te schorten. De spoorbeheerder wil meer tijd dan de huidige twee jaar.
Wél voorstander
De spoorbeheerder beklemtoont ondanks alle kritische noten wel degelijk voorstander te zijn van kwartsloze ballast. ,,De gezondheid van mensen die werken aan of bij het spoor heeft onze prioriteit.” ProRail zegt afgelopen jaren al diverse stappen te hebben gezet om het vrijkomen van kwartsstof te minimaliseren. Zo dragen spoorwerkers tegenwoordig mondkapjes en worden de stenen natgemaakt. Verder worden een stofarme lostrein en drukcabines gebruikt. ProRail heeft TNO verder onderzoek laten doen naar de hoeveelheden kwartsstof die vrijkomen.
Bekijk onze nieuwsvideo’s in onderstaande playlist:
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.
