Is afgestoft malariamedicijn chloroquine dé oplossing?

Een Amerikaans echtpaar keek nog eens goed op het etiket van een schoonmaakmiddel, bedoeld voor hun vijver met koikarpers. Ja, het stond er echt: ‘chloroquine’. Dat was toch het veelbelovende middel tegen het coronavirus waar president Trump de loftrompet over had gestoken? Ze mengden het spul met water en dronken het op. De man overleed, zijn vrouw werd doodziek opgenomen in het ziekenhuis.

Ook in Nigeria namen mensen een overdosis chloroquine, in de hoop op bescherming tegen het coronavirus. En hier, in Zeewolde, werd een farmaceut zo vaak lastiggevallen door mensen die chloroquine wilden opkopen, dat de directeur nu dag en nacht bewaakt wordt.

Belangrijkste les uit bovenstaande voorbeelden: onderneem niets op eigen houtje. Want zelfs toponderzoekers weten nog altijd onvoldoende over de werking van chloroquine, waarschuwt Jean-Luc Murk, arts-microbioloog in het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg.

Chloroquine werd zeventig jaar geleden op de markt gebracht als anti-malariamedicijn, totdat de parasiet resistent werd tegen dit middel. Het medicijn raakte in de vergetelheid.

Vlak na de coronauitbraak werden in verschillende laboratoria, wereldwijd, honderden oude medicijnen afgestoft en in een petrischaaltje losgelaten op het nieuwe virus. Tot ieders verbazing bleek het oude malariamedicijn een kanshebber. Chloroquine wist menselijke cellen binnen te dringen, schopte daar de zuurgraad in de war, waardoor de virusdeeltjes zich minder goed konden vermenigvuldigen.

Op basis van deze labresultaten en positieve berichten uit Chinese ziekenhuizen is chloroquine opgenomen in het Nederlandse behandelplan van ernstig zieke coronapatiënten. Zij krijgen vijf dagen lang een hoge dosis chloroquine in het ziekenhuis. Of de patiënten hier daadwerkelijk van opknappen, durft Murk niet te zeggen. ,,Een positief resultaat in het lab kan heel anders uitpakken bij mensen van vlees en bloed. Maar zolang er geen andere behandeling is en de kans op overlijden in het ziekenhuis hoog is, geven we dit middel het voordeel van de twijfel. Baat het niet dan schaadt het niet, zeg maar.” In zijn ziekenhuis lagen de afgelopen weken al meer dan honderd coronapatiënten. Een deel herstelde, maar het is onduidelijk of dit kwam door de chloroquinekuur, andere experimentele geneesmiddelen of door het eigen immuunsysteem dat aan de slag ging.

Luister ook naar de podcast Achter het Verhaal, waarin verslaggever Hanneke van Houwelingen uitleg geeft over chloroquine:

Omdat het malariamedicijn in het verleden al getest is op veiligheid, hoeft dit niet opnieuw te gebeuren. Wel moeten patiënten toestemming geven. Murk: ,,Als ziekenhuis worden we bedolven onder de patiënten. We hebben nog geen tijd voor een uitgebreide studie naar chloroquine.”

Waar Nederlandse experts nog hun bedenkingen hebben bij chloroquine – het kan hevige bijwerkingen geven zoals hartritmestoornissen, maagdarmklachten, hoofdpijn en braken – klinkt in Frankrijk een ander geluid. Hier beweert de beroemde infectioloog Didier Raoult dat chloroquine ‘hét medicijn tegen corona is’. Hij deed onderzoek naar dit middel onder ruim twintig patiënten. Na zes dagen behandeling was driekwart van de mensen genezen. 

Dat nieuws werd breed opgepikt in de Franse pers. Met gevolg: bij zijn kliniek in Marseille stonden de afgelopen dagen lange rijen wachtende mensen. Raoult test iedereen die dat wil op corona. Hij behandelt ook al met chloroquine, hoewel daar officieel geen toestemming voor is gegeven door de Franse overheid. Raoult ziet het als zijn plicht. ,,Artsen hoeven niet altijd de orders op te volgen. Als een arts het enige middel in handen heeft waarvan we weten dat het werkt, moet hij het gebruiken.’’ Toch klinkt er ook kritiek. Zijn onderzoek zou niet wetenschappelijk en te kleinschalig zijn.

Inmiddels heeft de Franse regering besloten om chloroquine in heel het land te laten testen, om meer wetenschappelijke zekerheid te krijgen.

Raoult (68) geldt als een mondiale expert op het gebied van infectieziekten. Met zijn lange wapperende grijze haren en zijn forse ring met doodskop, is hij ook bij het publiek een begrip geworden. In een interview met de regionale krant La Provence pareerde de infectioloog alle kritiek van de afgelopen tijd. ,,Ik ben geen outsider. Ik loop gewoon heel ver voor op de anderen. Ik ben ook niet tegendraads. Binnen mijn vakgebied ben ik een wereldster.’’

Qua reputatie is de Leidse internist-infectioloog dr. Mark de Boer dat roerend eens. ,,Raoult is een grote naam”, zegt hij. Toch heeft hij zijn bedenkingen bij de uitkomsten. Er is volgens hem een groot, internationaal onderzoek nodig naar het effect van chloroquine. De Boer is voorzitter van de Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB), het instituut waar de behandeladviezen voor artsen worden opgesteld.

Binnen de SWAB werd ook de discussie gevoerd of chloroquine ook preventief kon worden ingezet, bijvoorbeeld bij kwetsbare ouderen. De Boer: ,,Voorlopig zien we nog te veel haken en ogen. We weten niet of chloroquine überhaupt werkt, dus ook niet of het preventief zou kunnen werken. En welke bijwerkingen treden op als je maandenlang de pillen slikt? Vooralsnog is het beter om je aan de maatregelen te houden.” Binnenblijven dus. ,,Daar loop je geen gezondheidsschade van op.”

Bekijk hieronder onze video's over de coronacrisis: