Niet geld en de politiek, maar gezinnen en hulpverleners moeten gaan meebeslissen over jeugdzorg

Een wanhopige moeder klopte bij de gemeente aan voor hulp. Haar zoon was zo agressief dat het thuis niet meer ging. Ambulant gezinshulpverlener Tosca Weinberg probeerde moeder en zoon te helpen. Haar advies: laat de jongen tijdelijk in een jeugdzorginstelling wonen om een trauma te verwerken. ,,Het is een enorme stap om er als ouder mee in te stemmen dat het inderdaad nodig is om je kind tijdelijk elders te laten wonen. Maar moeder en zoon zagen allebei in dat het moest”, vertelt Weinberg.

Terwijl moeder al lang en breed met haar eigen traumabehandeling was gestart, wachtte zoonlief na drie maanden nog steeds op de komst van de ggz. Maar die kwam niet. ,,Er was een wachtlijst. Die jongen heeft drie maanden op een groep gewoond zonder dat hij werd behandeld. Die zei: nu is het genoeg, ik wil weer naar huis.” En zo kreeg deze moeder haar agressieve zoon thuis, zonder oplossing. ,,Een gemeente zegt dan dat het jeugdzorgtraject stopt en het moeders eigen keuze is om haar zoon naar huis te halen. Zo’n moeder wordt bijna weggezet als zorgweigeraar. En dit is geen op zichzelf staand verhaal.”

Sinds de gemeenten in 2015 verantwoordelijk werden voor de jeugdzorg knelt de zorg voor kinderen. De wachtlijsten voor bijvoorbeeld psychische hulp of behandeling van gedragsproblemen lopen op. Ouders zitten thuis met hun soms suïcidale kinderen omdat er geen behandelplek is.

Vakbond FNV en Stichting Beroepseer voerden de laatste jaren duizenden gesprekken met betrokken ouders, kinderen, jeugdzorgmedewerkers, organisaties, wethouders en leerkrachten, kinderopvang, kraamzorg en jeugdgezondheidszorg om tot hun advies te komen over hoe de zorg voor kinderen beter kan. Vandaag presenteren zij het advies Jeugdsprong, waarin ze oproepen om het systeem om te draaien: niet het prijskaartje, maar de hulpvraag moet leidend zijn.

,,Jeugdzorg is niet de quick fix van alles”, stelt FNV-bestuurder Maaike van der Aar. ,,Kansenongelijkheid, de woonsituatie, armoede, alles heeft zijn weerslag op kinderen. We roepen het nieuwe kabinet dus ook op werk te maken van grote maatschappelijke thema’s, zoals maakbaarheid, onderwijs, wonen en armoede. Als we blijven verwachten dat de jeugdzorg deze problemen kan ‘fixen’, dan zal de jeugdzorg altijd falen.” 

Temeer omdat jeugdhulpverleners zijn gebonden aan contracten en prijsafspraken. Van der Aar: ,,Die mensen kunnen hun werk niet fatsoenlijk doen. Ze krijgen van een gemeente een opdracht met wat ze in een bepaalde tijd moeten leveren. Er wordt nooit gevraagd wat ze nodig hebben om de goede zorg te kunnen bieden.”

Daar kan ambulant jeugdzorgwerker Weinberg over meepraten. Ze helpt gezinnen met complexe problemen; schulden, een scheiding, een kind dat niet slaapt en noem maar op. De ene gemeente betaalt per hulptraject, in een andere gemeente moet ze dagelijks op de minuut af registreren wat ze doet - ‘als ik 5 minuten met een ouder bel, moet ik dat opschrijven, want anders kan ik dat niet declareren’ - en er zijn gemeenten die afrekenen op resultaat. 

De verhalen bereikten ook FNV en Stichting Beroepseer. ,,Dan moeten ambtenaren dus bedenken wat professionals met een kind moeten bereiken en hoe ze daarop controleren. Er gaan werkelijk maanden overheen voordat die afspraken er liggen”, beschrijft Van der Aar. Met als gevolg dat zo’n gezin maandenlang op hulp moet wachten. ,,En als professionals eindelijk aan de slag kunnen, blijkt dat de problemen veel erger zijn geworden en de afgesproken zorgvraag niet meer actueel is.”

Deze jeugdzorgwerker kan er boeken over vol schrijven. Ze heeft kinderen gezien die noodgedwongen uit huis moesten, omdat ze te lang op de juiste hulp hadden gewacht. In de tussentijd was de situatie thuis zo verergerd dat er geen houden meer aan was. ,,Ouders vragen om hulp bij de opvoeding als het water ze al óver de lippen staat. Die doen dat echt niet voor niets. Die zijn machteloos, gaan tegen hun kind schreeuwen, soms zelfs slaan of negeren. Dat kan iedereen gebeuren.”