Onderzoekscommissie: NVWA en ministeries faalden bij afhandeling fipronilcrisis

De NVWA reageerde 'niet adequaat' op drie signalen over gebruik van fipronil door het bedrijf Chickfriend die al binnenkwamen in november 2016 en januari 2017. Doordat deze signalen niet goed zijn ingeschat, kon niet realistisch worden bekeken hoe groot de risico's waren en hoe er dus moest worden ingegrepen. ,,Gedurende enkele maanden nam niemand binnen de NVWA de verantwoordelijkheid", schrijft Sorgdrager.

Daardoor kon Chickfriend nog maandenlang doorgaan met het verspreiden van een giftig middel in de eierketen dat niet voldeed aan de wet, aldus de onderzoekers. De misstanden kwamen pas eind juli 2107 naar buiten door een bericht in de Stentor dat er in België fipronil in eieren was aangetroffen, afkomstig van een Nederlands bedrijf dat bloedluis bestreed. Al snel werd toen duidelijk dat er ook fipronil in Nederlandse eieren zat.

Hoe kan het dat de NVWA faalde in haar taak als controleur van de voedselveiligheid? De waakhond was simpelweg onvoldoende voorbereid op incidenten en crises. Er werd verder niet helder gecommuniceerd. Dat heeft tot grote onzekerheid bij betrokken boeren en het grote publiek geleid. Als belangrijk voorbeeld wordt daar genoemd het optreden van een NVWA-baas in het tv-programma Nieuwsuur. Hij raadde mensen aan een paar dagen geen eieren te eten.

Ook de ministeries krijgen er van de commissie Sorgdrager flink van langs: zij hebben de media-aandacht voor de crisis zwaar onderschat en slecht regie gevoerd op de communicatie. Ook is de Tweede Kamer begin augustus in twee brieven onvolledig geïnformeerd, een politieke doodzonde. Er werd een 'vertekend' beeld geschetst van de situatie, aldus de onderzoekscommissie.Die vindt ook dat Volksgezondheid en Landbouw allebei voor zichzelf een te kleine rol zien als het gaat om voedselveiligheid.

De departementen zouden vooral meer moeten doen om te zorgen dat de sector zichzelf controleert en regels oplegt; voedselveiligheid krijgt in de eierketen nu te weinig aandacht. Dan kan de NVWA zich vooral bezighouden met haar rol als toezichthouder. Nu wordt de waakhond teveel belast met uitvoerende taken, stellen de onderzoekers.

Commissievoorzitter Winnie Sorgdrager: ,,Economische en financiële belangen mogen nooit voorrang krijgen op het belang van voedselveiligheid. Ineens was er een wondermiddel. Er hadden toen bij de sector zelf alarmbellen moeten gaan rinkelen. Het duurde ook veel te lang voordat er actie kwam na de meldingen en er was te lang onduidelijkheid over de risico's voor de volksgezondheid."