Rechtbank geeft kijkje in de keuken: proces rond MH17-drama wordt ongekend groot

In een betonnen kolos op een winderige uithoek van Schiphol verzamelt zich vanaf 9 maart komend jaar een klein leger van juristen, bezoekers en journalisten om het proces rond de aanslag op vlucht MH17 te volgen. De rechtbank Den Haag - die zich over de zaak buigt - is al druk bezig met de logistieke puzzel rond het proces, zegt projectleider Jan van Steen, senior rechter bij de Haagse rechtbank, maar niet inhoudelijk betrokken.

Bij de raketaanslag op de vlucht van Malaysian Airways op 17 juli 2014 kwamen 298 mensen om van tien nationaliteiten. Het MH17-proces wordt dan ook geen proces zoals alle andere. Anders dan gebruikelijk wordt het hele proces door een regisseur in beeld gebracht. Via een livestream op courtmh17.com is alles integraal te volgen. Nabestaanden krijgen allen spreekrecht, maar kunnen ervoor kiezen niet in beeld te komen.

Omdat het Paleis van Justitie in de hofstad de toestroom niet aankan, worden de zittingen in Badhoevedorp gehouden. Er moet zelfs een perscentrum naast de rechtbank worden gebouwd om internationale media te kunnen ontvangen. Daar wordt ruimte ingericht voor 500  journalisten en komen 300 werkplekken. In de persruimte zijn de zittingen op een groot scherm te volgen. 

Zittingszaal D van het zwaarbeveiligde complex wordt de plek van de rechters, het Openbaar Ministerie (OM), advocaten, verdachten (indien aanwezig), nabestaanden en een beperkt aantal journalisten. Bij de zittingen zullen ook internationale waarnemers aanwezig zijn. Wie de zittingen wil bijwonen, moet om de veiligheid te kunnen waarborgen door een zogenoemde scanstraat.

Om de verdachten van het drama in Nederland te kunnen berechten, moesten nieuwe wetten worden aangenomen. Vanwege het internationale karakter kunnen rechters nu bijvoorbeeld toestaan dat delen van het proces in het Engels worden gevoerd, zoals wanneer buitenlandse nabestaanden van hun spreekrecht gebruikmaken. Ook kan er videoconferentie worden ingezet, wanneer getuigen niet fysiek aanwezig zijn.

In totaal zullen drie rechters en twee reserverechters zich buigen over de aanklacht: het laten verongelukken van vlucht MH17 en daarmee de moord op de bijna 300 inzittenden van het toestel. Tussen maart 2020 en maart 2021 zijn verschillende periodes gereserveerd voor de zittingen. Te weten 9 tot en met 13 maart, 23 tot en met 27 maart, 8 juni tot en met 3 juli, 31 augustus tot en met 13 november, en 1 februari tot en met 26 maart 2021.

De eerste zittingen zullen inventariserend zijn. In die fase wordt gekeken welke verdachten er ter zitting zullen verschijnen, welke advocaten er zullen optreden, wat zij vinden van de beschuldigingen en hoe het staat met het opsporingsonderzoek van het OM. Vervolgens wordt gekeken hoeveel nabestaanden zich willen uitspreken en hoeveel vorderingen er zijn te verwachten. Pas daarna kan een inhoudelijke behandeling van start gaan. 

Onderzoek door Nederland, Maleisië, België en Oekraïne, naar de oorzaak van de ramp met de MH17 bracht een viertal verdachten in beeld. Het OM vervolgt drie Russen en een Oekraïner voor het neerhalen van het passagierstoestel. Allen worden verdacht van moord. Het gaat om rebellenleider Igor Girkin, zijn rechterhand Sergej Doebinski, diens assistent Oleg Poelatov en garnizoenscommandant Leonid Chartsjenko.