Tientallen jeugdzorginstellingen dreigen failliet te gaan

Zestig jeugdhulpinstellingen schreven in 2018 rode cijfers. Dat is bijna 30 procent meer dan het jaar ervoor, toen nog 47 organisaties verlieslijdend waren. Dat blijkt uit onderzoek naar de jaarcijfers van 268 jeugdhulpinstellingen dat is gedaan door Intrakoop, een corporatie die honderden zorginstellingen door het hele land helpt bij het inkopen van bijvoorbeeld eten, software en medicijnen.

Jeugdzorg Nederland noemt de vele rode cijfers ‘alarmerend’. ,,Het is extra zorgwekkend omdat juist die instellingen in financiële nood zitten die de meest specialistische zorg leveren, die anderen niet bieden’’, benadrukt woordvoerder Eva de Vroome. Het gaat volgens de brancheorganisatie bijvoorbeeld om instellingen die zorg bieden aan pleegkinderen en aan jongeren die ‘een gevaar vormen voor zichzelf of voor anderen en die nergens anders op hun plek zijn’. 

Met het omvallen van de Brabantse jeugdzorginstelling Juzt is al een van de grotere instellingen door zijn hoeven gegaan. Vorige week ketste weer een overname af van de  organisatie die zorg biedt aan 1800 jongeren. Dit weekend werd bekend dat de Gelderse instelling Pluryn zo ernstig in de financiële problemen zit dat het zijn deuren wil sluiten voor schrijnende, acute gevallen.

Accountants sluiten faillissementen niet uit. ,,Als rode cijfers zich twee à drie jaar voortzetten, kun je op je vingers natellen dat het mis gaat’’, voorspelt Harald Bresser van Intrakoop. Volgens financiële experts is bijna de helft van de jeugdzorginstellingen ‘kwetsbaar’ omdat er te weinig geld in kas is. Dit komt ook doordat personeelskosten hoger uitvallen, vanwege een schrijnend tekort aan personeel. 

Het kabinet heeft in de voorjaarsnota al een miljard euro extra uitgetrokken voor de jeugdzorg: 420 miljoen voor dit jaar en 300 miljoen in 2020 en 2021.

Gemeenten zijn sinds 2015 verantwoordelijk voor de jeugdzorg, maar moesten dat wel met 15 procent minder budget doen. De tarieven die met gemeenten zijn afgesproken, blijken nu ook steeds minder kostendekkend te zijn. In eerste instantie werkten veel gemeenten samen in jeugdzorgregio’s, maar inmiddels hebben die allemaal hun eigen regels opgesteld. Dat leidt vooral voor grote, gespecialiseerde instellingen die voor veel verschillende gemeenten leiden tot hoge administratiekosten. 

Ruim een miljard euro gaat in de jeugdzorg op aan ‘organisatiekosten’, staat in een analyse die vandaag verschijnt. Dat is bijna een derde van het totale budget.

Organisatieadviesbureau Berenschot kwam recent tot de conclusie dat ruim 1 miljard in de jeugdzorg opgaat aan ‘organisatiekosten’, dat is bijna 30 procent van het totale jeugdzorgbudget van 3,7 miljard euro. Accountantskantoor Verstegen uit Dordrecht, dat ook meewerkte aan de analyse die vandaag verschijnt en huisaccountant is van honderd jeugdzorginstellingen, bevestigt de rekensom van Berenschot. 

Die instellingen zijn samen goed voor een omzet van 2,5 miljard euro. In 2017 boekten deze organisaties samen een resultaat van 46 miljoen, in 2018 was nog 33 miljoen over. Van de zestig organisaties die vorig jaar rode cijfers schreven, kampten er twintig in 2017 ook al met een verlies.

De onderzochte instellingen hadden eind 2018 ruim 1100 vacatures, 4 procent meer dan in 2017. Het aantal vacatures dat langer dan drie maanden openstaat zonder een geschikte kandidaat te hebben gevonden, steeg zelfs met meer dan een derde ten opzichte van een jaar eerder. Door het schrijnende personeelstekort waren organisaties ook veel meer geld kwijt aan het inhuren van extern personeel. Daar werd met 156 miljoen euro 13,5 procent meer voor neergeteld.

GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld vroeg Zorgminister Hugo de Jonge middels Kamervragen al om opheldering. Zij vraagt zich af of het klopt dat er nu pas voor het eerst de totale kosten voor het coördineren van de jeugdzorg zijn berekend en waarom dat dan niet eerder is gedaan. Ook vraagt ze of de minister het percentage, net als de onderzoekers, hoog vindt. De minister heeft laten weten tijd nodig te hebben om die vragen te beantwoorden.

Volgens hoogleraar Organisatie van de Gezondheidszorg Richard Janssen van de Erasmus Universiteit Rotterdam en Universiteit van Tilburg is het overdoen van de zorg naar de gemeenten ‘gepaard gegaan met de reflex: ‘nu we verantwoordelijk zijn, gaan we ook ons eigen beleid maken’. Dat is volgens hem ‘begrijpelijk’, maar leidt tot veel kosten en allerlei verschillende regels ‘die niet per se bijdragen aan betere zorg’.

Verschillende Zuid-Hollandse jeugdinstellingen slepen gemeenten voor de rechter omdat ze de tarieven van de gemeente te laag vinden. Zij stellen: ‘Onder deze voorwaarden gaan we failliet’. Volgende week doet de rechter uitspraak. Een advocaat van Curium, een academisch centrum voor kind- en jeugdpsychiatrie, reageerde verbijsterd: ,,Er wordt een berekening gemaakt van de productiviteit, daar wordt een wiskunde op losgelaten die werkelijk is losgezongen van de realiteit.’’

Eerder deze maand werd ook al duidelijk dat elf ziekenhuizen in Nederland er slecht voor staan. Ook al deden ziekenhuizen het financieel iets beter dan vorig jaar, ‘het gevreesde zorginfarct’ is volgens accountants ‘niet afgewend’.