Brussel uit forse kritiek: veel problemen in Nederland

De Europese Commissie licht jaarlijks de lidstaten door en dat leidt dit jaar tot forse kritiek op de situatie in Nederland. De ernstig scheefgegroeide woningmarkt leidt tot een explosie van huizenprijzen en torenhoge hypotheken die huishoudens kwetsbaar maken voor externe schokken, schrijft de Commissie, en niet voor het eerst. Met 15 procent hogere prijzen in 2021 en toenemende tekenen van overwaardering zijn de risico’s alleen nog maar toegenomen. Krapte op de huur- en koopmarkt en blijvende impulsen om te lenen drijven de prijzen alleen maar verder op, waardoor de overheid haar eigen beleid ondermijnt.

Ook op andere punten snijdt de regering zichzelf in de vingers, vindt Brussel. Geen land ter wereld heeft per vierkante kilometer zoveel koeien, met als gevolg een indrukwekkend stikstofprobleem. Omvangrijke investeringen in verduurzaming van de landbouw, maar ook de transportinfrastructuur, zijn dringend nodig. Het drukst gebruikte spoornet ter wereld slibt dicht, de problemen op Schiphol zijn bekend, alleen de files op de weg knabbelen al 4 procent van het Nederlands Bruto Nationaal Product af.

Verder zijn er té veel flexwerkers zonder WW-, ziekte en arbeidsongeschiktheidsverzekering en zonder pensioen, en is er een toenemend gebrek aan arbeidskrachten in onderwijs, zorg, ict en techniek. Zorg voor omscholing, meer banen voor migranten en meer uren voor deeltijdwerkers (vaak vrouwen), aldus het advies van Brussel.

Het hoofdstuk over energie, dit jaar voor het eerst toegevoegd, is ook al uiterst kritisch. Nederland gebruikt bovengemiddeld veel olie en gas en is één van de slechtst presterende landen op duurzame energie. Brussel: zorg voor betere netwerken, snellere vergunningverlening, decentrale opwekking, warmtepompen en renovatie van bestaande gebouwen.

De jaarlijkse adviezen van de Europese Commissie aan lidstaten, ‘landenspecifieke aanbevelingen’ genaamd, zijn steeds minder vrijblijvend. Nog steeds heten het ‘aanbevelingen’, maar Brussel aarzelt niet om uitkeringen zoals uit het coronaherstelfonds afhankelijk te maken van naleving.

En zeker nu twee crisissituaties kort na elkaar de eerder zo mooi ogende groeicijfers ernstig bedreigen, wil de Commissie tempo. Alle nationale hoofdsteden moeten de komende twee jaar maximaal inzetten op energietransitie (schoner, goedkoper en zonder Rusland), vergroening van hun economieën en verdergaande digitalisering. Investeringen die daarvoor nodig zijn mogen niet in gevaar komen door te strakke tekortregels, en dus blijven die ook in 2023 nog opgeschort. Regeringen krijgen daardoor meer ruimte om af te rekenen met de economische gevolgen van zowel de coronapandemie als de Russische inval in Oekraïne.

,,We zitten economisch in een verre van normale situatie, dat rechtvaardigt uitstel. Maar zonder een terugkeer naar onbegrensd geld uitgeven”, aldus Eurocommissaris van Economische Zaken Paolo Gentiloni. Lidstaten met een extreem hoge schuld worden wel degelijk extra in de gaten gehouden, aldus ook vice-Commissievoorzitter Valdis Dombrovskis. Nederland hoort daar niet bij, want zijn tekorten en schulden houdt het altijd wel ruim bovengemiddeld in de hand.

Brussel zette de afgelopen twee jaar de schuld- en tekortregels even opzij om Europa door de coronapandemie te loodsen, eerst met ad hoc steun aan bedrijven, daarna met het optuigen van omvangrijke herstelplannen. In het kader daarvan is intussen 100 miljard ‘weggezet’, maar dat leidde er dan ook toe dat alle lidstaten alweer snel groei realiseerden. En toen kwam de oorlog.

Brussel blijft van groei uitgaan, maar de tweede externe schok in twee jaar hakt er wel degelijk hard in. ,,De oorlog leidt tot grootschalig menselijk lijden en dat is natuurlijk onze eerste zorg”, aldus Gentiloni. ,,Maar er zijn ook dramatische economische gevolgen: op het vlak van energie, voedselveiligheid, verstoring van bevoorradingsketens, inflatie zoals we deze eeuw nog niet hebben gekend en gebrek aan vertrouwen.”

Bekijk onze nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: