Nieuwe sancties EU tegen Belarus, Litouwen bang voor ‘Poolse toestanden’ aan eigen grens

Die onheilspellende boodschap legt de Litouwse minister van Buitenlandse Zaken Gabrielius Landsbergis op dit moment op tafel bij zijn 26 Europese collega’s en EU-buitenlandchef Josep Borrell. Zij beslissen vanmiddag in Brussel over aanvullende sancties tegen Minsk.

Volgens Landsbergis zitten er nu al 10.000 tot 20.000 vluchtelingen uit voornamelijk Afghanistan, Irak en Syrië in Belarus, wachtend op mogelijkheden om via Polen of Litouwen door te reizen naar Duitsland, en er komen er nog elke dag bij. Hij juicht toe dat Irak onder Europese druk zijn vluchten met vluchtelingen naar Minsk heeft gestaakt, maar dat – zegt hij – lost het probleem niet op. ,,Het regime is druk op zoek naar nieuwe routes. We moeten niet alleen luchtvaartmaatschappijen sanctioneren die hieraan meewerken, maar ook luchthavens en bedrijven die op luchthavens grondpersoneel inzetten voor bijvoorbeeld bagageafhandeling.” Tegelijkertijd moeten de strafmaatregelen tegen dictator Loekasjenko en tegen iedereen die hem helpt bij zijn grootschalige mensenhandel, verder worden opgevoerd.

Landsbergis zei vlak voor het overleg met zijn Europese collega’s dat de Litouwse regering zich grote zorgen maakt. ,,Dat we voor het eerst in dertig jaar onafhankelijkheid de noodtoestand hebben uitgeroepen, zegt genoeg.” Hij maakt zich ook zorgen over stemmen in de politiek die Vladimir Poetin als een deel van de oplossing zien. ,,Dat is hij niet, hij is een deel van het probleem.”

Voor Landsbergis is er een duidelijke link tussen de Russische troepenconcentratie aan de grens met Oekraïne, en de oplopende spanningen aan de Poolse grens met Belarus. ,,Terwijl wij daarmee bezig zijn kunnen Russische militairen Oekraïne binnentrekken. Of staan er straks Russische grenswachten aan de grens met Polen en Litouwen in plaats van Belarussische.”

Landsbergis suggereert dat niet iedereen in het westen de dreiging uit Moskou en Minsk even scherp ziet als de Litouwse regering. ,,Wij hebben al in juli, toen dit allemaal net begon, bij de VN aan de bel getrokken.” Hij vraagt vanmiddag aandacht voor repatriëringsvluchten en voor humanitaire steun aan wie in het grensgebied vastzit. Litouwen zelf wil waar mogelijk internationale hulpverleners toegang geven tot het grensgebied.

Hoewel nog onduidelijk is hoever de EU-27 precies gaan in hun nieuwe sanctiebeleid, is er zeker veel steun voor Polen en Litouwen. De Duitse minister Heiko Maas: ,,Loekasjenko wil dat wij de sancties afbouwen. Wij zullen ze juist gaan aanscherpen.”   

De Belarussische leider Aleksandr Loekasjenko veroorzaakt volgens de EU en de Navo opzettelijk deze migrantenstroom: hij laat onder anderen Irakezen en Syriërs naar zijn land komen om ze vervolgens de grens met EU-landen Polen, Litouwen en Letland over te sturen. Dat zou zijn wraak zijn voor eerdere Europese sancties die aan Belarus zijn opgelegd. De EU wil zich met de nieuwe sancties verzetten tegen het ‘instrumentaliseren van migranten voor politieke doeleinden’, zei EU buitenlandchef Josep Borell in een statement. 

De nieuwe sancties kunnen worden gebruikt tegen personen en organisaties die meewerken aan de ‘staatsgeleide mensensmokkel’, waardoor duizenden asielzoekers de buitengrens van de EU over zijn gedirigeerd en nog duizenden anderen in de grensstreek zijn gestrand.

Vliegmaatschappijen, reisbureaus en andere betrokkenen worden aangepakt als ze hun handen niet van Loekasjenko’s praktijken aftrekken, waarschuwen de buitenlandministers. Ze kunnen de nieuwe sancties de komende weken in stelling brengen en hebben volgens Borrell voorlopig een dertigtal namen van betrokkenen genoteerd.

Intussen zwelt de stroom met migranten aan. Op videobeelden van de Belarussische journalist Hanna Liubakova is te zien hoe migranten het checkpoint in Bruzgi aan de Belarussische zijde passeren zonder dat grenswachten hen tegenhouden.

De Poolse veiligheidstroepen aan de Poolse kans van de grens vertellen de migranten via luidsprekers dat ze zijn misleid en dat Polen de grens niet voor hen gaat openen, meldt Liubakova. Sinds november dit jaar telde de Poolse grenswacht 5100 illegale pogingen om de grens over te gaan vanuit Belarus. In heel 2020 waren er 120 van dergelijke meldingen.

Letland heeft dit weekend drieduizend manschappen uitgezonden voor een onaangekondigde militaire oefening nabij de grens met Belarus, die tot tenminste 12 december duurt. ,,We kunnen niet uitsluiten dat een deel van deze migrantengroepen verder naar het noorden beweegt en de Letse grens bereikt. Wij zijn er klaar voor”, zei de Letse minister van Defensie Artis Pabriks. De boodschap aan Belarus is dat de militaire bewegingen van Letland ‘niet voor de lol’ zijn, voegde hij toe. 

Ook Estland en Letland hebben vandaag in een verklaring laten weten dat zij vinden dat Loekasjenko verantwoordelijk moet worden gehouden voor mensensmokkel.

Bekijk onze nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: