Politieke crisis in Israël: verklaring Netanyahu over omstreden hervormingen uitgesteld

Premier Netanyhu zou volgens nieuwszenders maandagochtend op televisie de opschorting van zijn hervormingsplannen aankondigen maar dat werd uitgesteld te midden van berichten dat zijn nationalistisch-religieuze coalitie uit elkaar dreigde te vallen. Ze overleefde ternauwernood een motie van wantrouwen die de oppositie had ingediend uit protest tegen de gerechtelijke hervormingsplannen. De motie werd met 59 tegen 53 stemmen afgewezen, zei de Knesset-voorzitter.

Minister van Justitie Yariv Levin verklaarde daarna dat hij elk besluit van Netanyahu over de toekomst van zijn wetsvoorstel met de gerechtelijke hervorming zal respecteren. ,,Een situatie waarin iedereen doet wat hij wil, kan leiden tot de onmiddellijke val van de regering en de ineenstorting van de (regerende) Likoed-partij”, lichtte hij toe. ,,We moeten er allemaal naar streven om de regering en de coalitie te stabiliseren.”

President Isaac Herzog had eerder maandag opgeroepen de hervormingsplannen op te schorten. ‘Omwille van de eenheid van het volk van Israël en de verantwoordelijkheid, roep ik u op om het wetgevingsproces onmiddellijk stop te zetten’, schreef president Herzog op Twitter. De hervormingen bedreigen volgens hem de eenheid van het Israëlische volk en daarmee de hele samenleving. ‘Mensen worden gegrepen door diepe angst’, zei hij in zijn boodschap aan de regering.

De belangrijkste vakbond van Israël dreigde maandag met een landelijke staking. ,,Als u vandaag niet op een persconferentie aankondigt dat u van gedachten bent veranderd, gaan we staken”, zei voorzitter Arnon Bar-David van de Histadrut-arbeidsfederatie in een boodschap gericht aan de premier. Israëlische media meldden dat het vertrek van vluchten vanaf de internationale luchthaven Ben-Gurion in Tel Aviv is opgeschort. In het land dreigt een chaos te ontstaan.

Netanyahu ontsloeg zijn minister van Defensie en partijgenoot Gallant zondagavond nadat die zaterdag op televisie had opgeroepen de uitvoering van de hervormingsplannen op te schorten wegens de ‘diepe verdeeldheid in de samenleving die het leger aantast en de nationale veiligheid bedreigt’. Hij stelde een ‘pauze’ voor tot na Pesach, het Joodse Pasen, om gesprekken over de hervorming mogelijk te maken. De minister benadrukte zijn steun voor het doorvoeren van wijzigingen in de rechterlijke macht maar alleen met brede instemming en riep op tot onmiddellijke stopzetting van de massale protesten.

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

Volgens de Israëlische oppositie overschreed Netanyahu met het ontslag van Gallant ‘ een rode lijn’. oppositieleiders Yair Lapid en Benny Gantz riepen partijgenoten van de premier op zich niet te branden aan ‘het vermorzelen van de staatsveiligheid’. De Israëlische consul-generaal in New York, Asaf Zamir, liet na het ontslag van de minister van Defensie weten dat hij opstapt. ,,Ik kan deze regering niet langer blijven vertegenwoordigen”, schreef de topdiplomaat op Twitter.

Honderdduizenden boze betogers die al drie maanden protesteren tegen de ‘antidemocratische’ hervormingsplannen gingen zondagavond opnieuw de straat op. Sommigen trokken naar de woning van de premier in Jeruzalem. Ze braken er door de barricades, maar werden door de politie met een waterkanon teruggedrongen, meldde de nieuwszender Keshet 12. De politiechef verklaarde het democratische recht op demonstreren te erkennen, maar ‘openbare verstoringen en schade aan symbolen van de regering niet toe te laten’.

_{Tekst gaat verder onder de video.}

In de hervormingsvoorstellen van minister van Justitie Levin gaat het vooral om de constitutionele toetsing van wetten uitgevaardigd door de Knesset, het Israëlische parlement. Het hooggerechtshof toetst nu of wetten in strijd zijn met de grondwet en kan nieuwe ‘ongrondwettelijke’ wetgeving schrappen. Maar als het aan Levin ligt, kan het parlement dat straks terugdraaien met een gewone meerderheid van stemmen.

Levins wetsontwerp geeft de regering ook de volledige controle over de benoeming van rechters, inclusief de raadsheren van het hooggerechtshof. Ze zal bij dat hoogste rechtscollege ook een president en vicepresident kunnen benoemen die er nog geen deel van uitmaakten en mogelijk zelfs geen rechter waren bij een lagere rechtbank. De plannen maken tevens een einde aan de onafhankelijkheid van juridische adviseurs van ministeries en hun adviezen zijn niet langer juridisch bindend.

Critici zien de plannen als een bedreiging voor de scheiding der machten, maar premier Netanyahu stelt dat de balans er juist mee wordt hersteld.

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

Gallant is de tweede minister in korte tijd die werd ontslagen. Eind januari ontsloeg Netanyahu vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken en Volksgezondheid Aryeh ‘Arie’ Deri na een ambtstijd van iets meer dan drie weken. De beslissing, die hij met tegenzin nam, volgde na een uitspraak van het hooggerechtshof. Dat had Deri’s benoeming beoordeeld als ‘in ernstige tegenspraak met de fundamentele beginselen van de rechtsstaat’ vanwege twee veroordelingen voor onder andere fraude en zijn belofte uit de politiek te stappen als onderdeel van een deal met justitie.

Nethanyahu noemde de uitspraak van het hooggerechtshof ‘een ongelukkige beslissing die de wil van het volk negeert’.

De omstreden hervormingsplannen van de regering-Netanyahu, samengesteld uit ultranationalistische en ultraorthodoxe partijen en daarmee de meest rechtse en religieuze ooit, overschaduwen het proces tegen de premier wegens vermeende corruptie. De inmiddels 73-jarige politicus stelt sinds hij in 2019 werd aangeklaagd, dat het rechtssysteem bevooroordeeld is tegenover hem.

De huidige regering trad eind december aan. Netanyahu keerde na anderhalf jaar in de oppositie terug als premier. Zijn Likoed-partij had de verkiezingen van november gewonnen. Het waren door het verdeelde politieke landschap in Israël de vijfde verkiezingen binnen vier jaar.

Bekijk onze nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: