Verdachte (42) aanslag Oslo werd na vlucht uit Iran depressief en arbeidsongeschikt

Zaniar Matapour was 12 jaar toen hij met zijn familie aankwam in de Noorse stad Bergen. Ze waren gevlucht uit Iraans Koerdistan. In Noorwegen bouwde Matapour een lang strafblad op. Uit zijn dossier, waar de Noorse krant VG en omroep NRK uit citeren, blijkt dat Matapour veroordeeld is geweest voor onder meer zware mishandeling en drugsbezit.

In 1999 werd hij voor het eerst veroordeeld tot 10 maanden cel vanwege een steekpartij. In hoger beroep werd hij van enkele aanklachten vrijgesproken. De rechter hield toen rekening met zijn jonge leeftijd en psychische problemen. Zijn straf werd verlaagd naar dertig dagen cel.

In februari 2016 werd Matapour veroordeeld voor het bezit van 100 gram cocaïne. Hij moest weer dertig dagen de gevangenis in. Drie jaar later werd hij opgepakt vanwege een schietpartij in een woning. Hij werd aangeklaagd voor poging tot moord. Tegen de zin van justitie in werd hij vrijgelaten en niet veroordeeld. In september 2020 kreeg hij een boete omdat hij met een zakmes op straat liep.

In een vonnis uit 2016 staat dat Matapour sinds 2013 een arbeidsongeschiktheidsverzekering krijgt. Hij was toen depressief, slikte medicijnen en kreeg de diagnose paranoïde schizofrenie. Vijf jaar later stelde een rechter dat Matapour al enkele jaren psychische problemen heeft, zoals een posttraumatische stressstoornis (PTSS), waanideeën en concentratieproblemen.

Afgelopen nacht zou Matapour, een voormalige loodgieter, naar het uitgaanscentrum van Oslo zijn getrokken. In de populaire homobar London Pub zou hij het vuur geopend hebben op feestvierders die zich opmaakten voor de start van het jaarlijkse Gay Pride-festival in Oslo. Ook schoot hij in een andere bar. Twee mensen vonden de dood, 21 anderen raakten (zwaar)gewond.

Matapour werd kort na de aanslag, met hulp van omstanders, opgepakt. Het motief van de vermeende dader is nog onbekend, maar de politie sluit niet uit dat zijn mentale problemen een belangrijke rol hebben gespeeld.

De verdachte is al sinds 2015 in beeld bij de Noorse veiligheidsdienst PST, omdat hij zou zijn geradicaliseerd. Volgens PST-chef Roger Berg is Matapour lid van een extreem-islamitisch netwerk in Noorwegen en zou hij sympathiseren met Islamitische Staat.

In mei voerde de PST daarover gesprekken met Matapour. Omdat de veiligheidsdienst toen geen aanwijzingen had voor een geweldsdaad werden geen extra maatregelen genomen. ,,We zagen hem niet als een van degenen waar we ons het meest zorgen over moesten maken”, aldus Berg.

De verdachte is inmiddels een eerste keer verhoord. Zijn advocaat John Christian Elden waarschuwt voor speculatie over zijn motief. ,,Hij heeft geen reden gegeven”, laat Elden aan persbureau AP weten. ,,Het is te vroeg om te concluderen of dit een haatmisdrijf of terrorisme is.”

Hoewel de schutter het vuur opende in een populaire homobar aan de vooravond van het jaarlijkse Gay Pride-festival, is het volgens de politie te vroeg om te zeggen of de schutter zich specifiek richtte op de lhbti-gemeenschap. ,,Dat moeten we nader bekijken, dat weten we nog niet”, zegt Christian Hatlo, advocaat van de politie.

Matapour zit vast op verdenking van moord, poging tot moord en terrorisme. De politie onderzoekt of naast zijn psychische problemen ook ideologische motieven een rol hebben gespeeld. Hatlo: ,,Er zijn redenen om aan te nemen dat hij grote angst onder de bevolking wilde veroorzaken.’’