Boeren op de barricaden: de Stentor wilde weten of alle verwijten terecht zijn? Of niet?

,,We hebben de afgelopen twee weken aan dit verhaal gewerkt”, zegt Stefan Keukenkamp. ,,Ons viel op dat de laatste tijd veel geschreven werd. Er wordt gestrooid met feiten en argumenten. Maar die zijn niet altijd correct. Vaak ligt het dan toch net even anders. En dus wilden we een groot en allesomvattend stuk maken.”

Het resultaat is een uitgebreid verhaal waarin zeven stellingen aan bod komen. Onder meer over de stikstofproblematiek, fraude bij boeren en dierenwelzijn. ,,Het idee dat alle boeren hun dieren mishandelen, leeft wel onder de mensen. Dat is natuurlijk niet waar. Maar dat sentiment voelen de boeren wel. Dat ze – gevoelsmatig – ook nog de schuld krijgen voor de stikstofcrisis, was voor hun de druppel.”

Het onderwerp werd steeds relevanter en toen de boeren per tractor massaal naar Den Haag afreisden, wisten Keukenkamp en Meijer: dit is het moment om een goed in het onderwerp te duiken. ,,Mensen willen weten hoe het zit. Klopt het eigenlijk wel wat ik allemaal hoor en zie?” Na een brainstorm op de redactie werd besloten de belangrijkste thema’s die spelen apart te behandelen. ,,Feiten zijn daarbij heel belangrijk” zegt Keukenkamp. ,,Meningen zijn er al genoeg. Dus de vraag is: wat kunnen we checken, wat zijn de feiten en hoe kunnen we het onderwerp zo onafhankelijk mogelijk aanvliegen?”

Wat volgt is een gedegen voorbereiding op het verhaal. ,,Het is natuurlijk journalistiek relevant en veel in het nieuws. Dus je volgt zoiets vanzelf. Dat is niet te missen. Vervolgens ga je je nog meer inlezen en bepalen welke bronnen bij dit verhaal passen. Het is best ingewikkelde materie: de stikstofkwestie, de schulden van boeren. Dus je moet ook iemand vinden die dat aan de gemiddelde leek kan uitleggen.’’

,,Zo hebben we met Co Daatselaar van de universiteit van Wageningen gesproken. Geen voor de hand liggende bron, maar daarom juist heel sterk. Hij komt uit Dalfsen, ons gebied, en was heel goed onderbouwd. Echt een geweldige verteller. Dat was een heel interessant gesprek. Duiding is daarin heel belangrijk. We hebben ook een econoom van de Rabobank laten uitleggen of de 30 miljard euro aan schulden die de boeren gezamenlijk hebben nou echt zo heftig is als het klinkt. Als je puur naar het cijfer kijkt, denk je natuurlijk van wel.”

Naast zakelijke feiten blijft het verhaal natuurlijk ook een gevoelskwestie. Het persoonlijke verhaal van een boer mocht daarom niet ontbreken. ,,We hebben er bewust voor gekozen om één boer er prominent uit te lichten. Dat maakt het menselijk en sterker, vonden wij. Tegelijkertijd vertegenwoordigt hij heel veel boeren. Hij schrok wel van de stellingen die wij hadden bedacht. Hij wilde wel meewerken aan het verhaal, maar je merkte toch dat hij heel goed op zijn woorden lette. Hij is toch een soort woordvoerder en voelde een zekere verantwoordelijkheid. Hij was daarom best terughoudend. Ik merkte dat hij zich er bewust van was dat hij moest oppassen dat zijn woorden niet als kritiek op andere boeren overkwam. Hijzelf was namelijk best terughoudend wat protesteren betreft. Waar anderen alweer dachten aan nieuwe acties, wilde hij de politiek de tijd geven voor verandering. Wat dat betreft zijn boeren ook verdeeld. Ze denken er niet allemaal hetzelfde over.”

Verslaggever Stefan Keukenkamp komt zelf uit Wijhe (Salland), een gebied met veel boeren bedrijven. ,,Ik kom niet uit een boerenfamilie, maar ken wel veel boeren uit de omgeving. Mijn oom is ook boer. Maar ik had geen moeite mijn persoonlijke mening buiten beschouwing te laten. Ik heb ook niet zo’n uitgesproken mening in deze. Alle partijen hebben wat mij betreft wel een punt. Maar er wordt veel geroepen, en lang niet alles klopt. Dat vervuilt de discussie, die juist is gebaat bij feiten.’’

,,Je moet wel onafhankelijk blijven. Maar we zijn wel vrijgelaten voor dit verhaal. Mijn chef heeft natuurlijk een bepaald idee vooraf, ik ook. Maar de kunst is om flexibel te zijn, en niet in die tunnel te blijven. Je moet het verhaal vertellen hoe het is. Daar moet je scherp in zijn. Dat is een van de voordelen van twee auteurs bij zo’n verhaal. Je houdt elkaar scherp. Natuurlijk heeft iedere journalist scoringsdrang, je wil een goed verhaal. Maar boven alles een eerlijk verhaal.”

Tijdens de afgelopen twee weken, waarin het verhaal tot stand kwam, kreeg Keukenkamp de nodige nieuwe inzichten. ,,Ik heb wel veel geleerd, ja. Ben er toch weer een beetje anders naar gaan kijken. Bepaalde stellingen, zoals die over het stikstof, zijn enigszins voorspelbaar. Maar andere stellingen bleken juist weer heel verrassend. Bijvoorbeeld die dat boeren aan het infuus zouden liggen met alle subsidies en schulden die ze hebben. Maar een deel daarvan is ook compensatie, dus die stelling bleef minder overeind dan ik aanvankelijk dacht.”

Dankzij alle opgedane kennis sluit Keukenkamp niet uit dat dit onderwerp vaker op zijn bordje terecht zal komen. ,,Het is nu niet per se direct mijn portefeuille. Maar ik voel me wel iets meer betrokken door mijn kennis over het onderwerp. Maar het is natuurlijk afhankelijk van de situatie. Als ik een keer niet aan het werk ben, of met een ander onderwerp bezig, zal heus ook iemand anders over dit onderwerp schrijven. Maar mijn interesse is wel gewekt.”