De pensioenen van miljoenen deelnemers zullen mogelijk in 2021 gekort gaan worden. © ROBIN UTRECHT

Geen pensioenakkoord, hoe erg is dat?

De onderhandelingen over een nieuw pensioenakkoord zijn mislukt. Voorlopig blijft dus alles bij het oude. Moeten we ons daar zorgen om maken? Vijf vragen en antwoorden.

Peet Vogels & Laurens Kok 21-11-18, 11:28 Laatste update: 14:01

Hoe erg is dat?
Voorlopig zal niemand daar iets van merken. De pensioenen worden gewoon uitgekeerd. Maar op termijn kan het grote gevolgen hebben. Zo zullen de pensioenen van miljoenen deelnemers mogelijk in 2021 gekort gaan worden. Ook zal de koopkracht van bijna alle pensioenen de komende jaren achteruit gaan. De meeste pensioenfondsen hebben niet genoeg geld in kas om de pensioenen mee te laten stijgen met de inflatie.

Voorlopig zijn de verhoudingen flink verzuurd

Waarom moest er ook alweer een nieuw pensioenstelsel komen?
Daarvoor zijn twee redenen. Ten eerste is het huidige stelsel niet geschikt voor de veranderingen op de arbeidsmarkt. Het stelsel is eigenlijk gebaseerd op een werknemer die veertig jaar bij dezelfde baas blijft werken. Maar steeds meer mensen werken als zzp’er of een tijdje als zelfstandige en dan weer als werknemer in loondienst. De zelfstandigen hebben geen toegang tot het pensioenfonds en veel zzp’ers bouwen geen pensioen op. Door aanpassingen zou het gemakkelijker moeten worden voor de groeiende groep zelfstandigen om ook pensioen op te bouwen.

De tweede reden is dat het vertrouwen in het stelsel laag is. Pensioenfondsen bulken van het geld, maar mogen de pensioenen al jaren niet verhogen vanwege de strenge regels. Dat leidt tot veel onbegrip bij gepensioneerden. Vanaf 2021 dreigen zelfs kortingen op miljoenen pensioenen. Bovendien is het huidige systeem erg ingewikkeld en is niet duidelijk welk deel van de pensioenpot nu voor gepensioneerden is en welk deel voor de deelnemers. Die regels moeten zo aangepast worden dat duidelijk is wie wat krijgt en de kans op verhoging van de pensioenen toeneemt.

Hoe moet het er dan uit gaan zien?
Pensioenfondsen beloven nu nog min of meer een bepaalde pensioenuitkering op pensioendatum. Die toezegging wordt minder hard. Daardoor kunnen ze bij meevallers sneller de pensioenen verhogen, maar moeten ze bij tegenvallers ook sneller korten. Nu betalen jonge deelnemers nog een deel van de pensioenen voor oudere werknemers. Dat moet ook veranderen in het nieuwe systeem, zodat iedereen alleen voor het eigen pensioen spaart.

Waarom ging het mis?
Werkgevers en het kabinet vinden de vakbonden onverantwoordelijk. Zonder akkoord zullen de pensioenen niet stijgen en moeten ze mogelijk gekort gaan worden. Het kabinet had al toegezegd met wetgeving te komen om de pensioenkortingen te voorkomen. Ook wilde het kabinet de stijging van de AOW-leeftijd vertragen. Dat is nu ook van tafel. Vakbonden menen dat het voorstel te weinig zoden aan de dijk zet voor mensen in zware beroepen en willen dat ook zzp’ers verplicht worden om pensioen op te bouwen. Bovendien verliezen oudere werknemers tientallen miljarden omdat hun pensioenopbouw niet meer ‘gesubsidieerd’ wordt uit de inleg van jongere deelnemers. Dat probleem wordt niet opgelost, zeggen de bonden. De beloftes van het kabinet om in de toekomst de pijnpunten zoals de stijging van de AOW-leeftijd aan te pakken vinden de bonden niet hard genoeg. In het verleden bleken beloftes van de politiek boterzacht, dus de bonden eisen garanties voor ze hun handtekening zetten.

Mark Rutte na het stuklopen van pensioenoverleg met werkgevers en vakbonden. © ANP

Is alle hoop op een pensioenakkoord nu verloren?
Voorlopig zijn de verhoudingen flink verzuurd, al zou het niet voor het eerst zijn dat het polderoverleg uiteindelijk toch nog wordt hervat. Zeker als pensioenkortingen zich steeds dwingender aankondigen zal de druk op het kabinet, werkgevers en vakbonden steeds groter worden om dat te voorkomen.

Premier Mark Rutte, die zelf aanschoof bij de jongste onderhandelingen met werkgevers en werknemers, moet in ieder geval volgende week in de Tweede Kamer tekst en uitleg geven over het geklapte pensioenoverleg. GroenLinks-voorman Jesse Klaver drong aan op de komst van Rutte, en hij kreeg brede steun van de Kamer.

Het kabinet zelf gaat zich nog deze week over de impasse buigen na het vastlopen van de onderhandelingen over een nieuw pensioenakkoord. De vraag is ,,hoe we hier nu uitkomen’', aldus een sombere minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken en Werkgelegenheid).

Het is nog steeds een urgent probleem, aldus de bewindsman. Hij wijst op de noodzaak om het pensioenstelsel klaar te maken voor de toekomst. Er komen steeds meer ouderen, ook wisselen mensen steeds vaker van baan.