Maartje (34) kampte met een koopverslaving en moet nog steeds voorzichtig zijn. © Maartje Oliemans

Maartje (34) kampte met een koopverslaving: ‘Ik had meerdere serviezen’

Iets kopen terwijl je het niet nodig hebt, het overkomt iedereen weleens. Maar voor mensen met een koopverslaving blijft het niet bij een uitzondering. Ze kunnen niet stoppen met shoppen. Alles voor een shotje dopamine.

Anna Neeltje de Boer 27-04-21, 14:00 Laatste update: 27-04-21, 17:40

De 34-jarige Maartje Oliemans heeft het zogenoemde Triple X-syndroom, dat zich uit in een bipolaire stoornis. In haar manische periodes kon ze zich vaak niet beheersen en bleef ze kopen. Voor die koopverslaving is ze inmiddels behandeld.

We noemen iets al heel snel ‘verslavend’
Linda Heintzbergen, Jellinek

,,Ik had altijd al moeite gehad met emotieregulatie”, vertelt ze. ,,Vanaf het moment dat ik geld had, ben ik gaan uitgeven. Waar anderen naar de fles grepen, ging ik kopen als ik me niet fijn voelde. Ik kocht allerlei dingen die ik niet nodig had: snaaiwerk, bloempotten, tijdschriften, geurkaarsen, boeken over onderwerpen waarvan ik achteraf dacht: ‘hier ben ik helemaal niet in geïnteresseerd’.”

Linda Heintzbergen van Jellinek is sceptisch over de term ‘koopverslaving’. © Jellinek

Hoewel het voor Oliemans duidelijk was, is er discussie over de term koopverslaving. ,,Het beloningscentrum dat bij alcohol en drugs een belangrijke rol speelt in het brein, treedt waarschijnlijk ook op bij iets als kopen. Maar niet in dezelfde mate”, stelt Linda Heintzbergen, manager behandelzaken bij verslavingskliniek Jellinek. Met een koopverslaving kan je dan ook niet bij de kliniek terecht. ,,Wat je de laatste jaren ziet, is dat we al heel snel iets ‘verslavend’ noemen. Heel veel spullen kopen, is niet hetzelfde als verslaafd zijn.”

,,De koopverslaving staat inderdaad niet beschreven in de DSM”, verwijst verslavingsdeskundige Peggy-Sue Figueira naar het diagnostische handboek. ,,Hierdoor is het lastig te koppelen aan een behandelplan, waardoor je niet altijd verzekerd naar een kliniek kan.”

Ze vindt dit onterecht. ,,Koopverslaving wordt niet altijd even serieus genomen, terwijl het wel degelijk een groot probleem kan zijn. En dat het beloningssysteem – zoals Jellinek stelt – bij drank en drugs een belangrijkere rol speelt, daar ben ik het niet helemaal mee eens.” Bovendien ziet Figueira de problematiek die het gedrag met zich mee kan brengen. Meerdere keren behandelde ze zelf iemand met een koopverslaving.

Een bijkomend probleem: het is over het algemeen minder zichtbaar dan een drank- of drugsverslaving. ,,Dat zie je meestal uiteindelijk aan iemands uiterlijk. Iemand die een koopverslaving heeft, ziet er vaak normaal uit. Het is een verslaving die je gemakkelijk kunt verstoppen.”

Meerdere serviezen

Als Oliemans zich niet goed voelde, nam haar drang om te kopen toe. ,,Dan kocht ik periodes lang elke dag dingen, soms veel te duur. Mijn huis stond bomvol met spullen die ik niet nodig had. Zo had ik meerdere serviezen. Toch had ik steeds weer de drang om te kopen.” Dat haar huis langzaam begon uit te puilen, zag ze niet. ,,Ik zat midden tussen de rommel op de bank, maar ik zag de overvloed niet.”

,,Dit zien we vaak”, zegt Figueira. ,,De cliënt met koopverslaving heeft meestal ook een dwang- of een bipolaire stoornis. Het hebben van meerdere serviezen is een goed voorbeeld van collectieshoppen, dat vaker voorkomt bij een verslaving, en waarbij je je pas compleet voelt als je de complete collectie bezit.”

Uiteindelijk besloot Oliemans aan de bel te trekken. ,,Mijn therapeut is met mij op zoek gegaan naar de achterliggende reden voor mijn koopverslaving; naar de patronen die ik heb ontwikkeld. De spullen die ik niet nodig had, moest ik terugbrengen. Ik was boos en schaamde me. Soms dacht ik over mijn therapeut: ‘Bitch, hou op’. Maar dat zei ik natuurlijk niet.”

Mijn boodschappen bestel ik online. Anders neem ik toch weer tijdschriften en geurkaarsen mee
Maartje Oliemans

Oliemans’ bipolaire stoornis is een extra trigger. ,,Iemand met zo’n stoornis heeft sneller de neiging om bijvoorbeeld veel wisselende seksuele contacten te hebben of veel te gaan kopen”, aldus Figueira. ,,Maar dat betekent niet dat iedereen die bipolair is dat ook daadwerkelijk doet. Uiteindelijk zit er achter veel verslavingen een complexere problematiek.”

Terugvallen door triggers

De therapie van Oliemans slaat aan. ,,Ik heb geleerd dat structuur heel belangrijk voor me is”, vertelt ze. ,,Op tijd opstaan, ontbijten, lunchen, avondeten. Elke dag naar buiten en op tijd naar bed. Daar moet ik me aan houden.”

,,Op het moment dat ik oververmoeid raak of mij minder fijn voel, is de kans groter dat ik weer in mijn oude gewoontes terugval”, legt ze uit. ,,Triggers kunnen me ontregelen, dus die vermijd ik. Mijn boodschappen bestel ik online. Anders neem ik toch weer tijdschriften en geurkaarsen mee. Mijn koopverslaving ligt altijd op de loer, maar op deze manier heb ik het in de hand.”

Structuur is volgens Figueira inderdaad heel belangrijk voor mensen met een verslaving. ,,Bij honger, eenzaamheid, vermoeidheid en stress is de kans op nare gevoelens groot. Die moeten gedempt worden - in dit geval door spullen te kopen.”

Figueira hoopt dat in de toekomst koopverslaving vaker serieus genomen wordt. ,,Net als bij gokken is er bij shoppen sprake van meerdere dopaminepieken. En een verslaving is áltijd ernstig wanneer er negatieve gevolgen zijn waardoor de patiënt vastloopt.”

Meer weten over de werking van verslaving in het brein? Kijk dan onderstaande video: