We gaan massaal, maar waarom vinden ouders bezoek aan consultatiebureau soms zo moeilijk?

‘Hee, jij bent toch die arts van het consultatiebureau?’ hoorde jeugdarts Caroline Schouten pas geleden achter zich. Een moeder herkende haar van een bezoekje aan het consultatiebureau met baby, die inmiddels 10 jaar is. ,,Ze sprak me aan en vertelde dat ik tien jaar geleden iets aardigs had gezegd over haar kindje; dat ze het goed deed of goed groeide. Ongelofelijk vond ik dat, zoiets kleins dat ze tien jaar later nog wist. De impact van wat er in die eerste maanden als ouder tegen je gezegd wordt is enorm.”

De term ‘consultatiebureau’ heeft iets ouderwets en geen bijster positief imago, zegt Schouten, jeugdarts GGDHM in Leiden en bestuurslid bij de AJN (Jeugdartsen Nederland). Wat betreft Schouten gooien we het woord in de prullenbak.

,,Je komt op het spreekuur van Jeugdgezondheidszorg, en wij als jeugdverpleegkundigen en jeugdartsen kijken met ouders mee hoe het gaat. Het is jammer dat de ervaring van ouders soms negatief is. Er is al veel veranderd in hoe deze bezoekjes eruitzien. Sommige ouders rillen nog bij het woord ‘consultatiebureau’ van toen zij daar twintig jaar geleden kwamen, en daar willen we echt vanaf.” De afspraken zijn niet meer standaard om de zoveel weken, maar zijn meer maatwerk. Er kunnen telefonische consults gegeven worden, of online en je kunt er ook terecht voor extra ondersteuning zoals videoconsulten. Ouders kunnen met de app zelf de groeicurves van hun kind bekijken en extra informatie vinden over bijvoorbeeld vaste voeding. 

Een maand na de geboorte gaan ouders voor het eerst op bezoek bij het consultatiebureau, oftewel het JGZ-spreekuur. De baby wordt gemeten en gewogen door een doktersassistente. Die doet vervolgens geen uitspraken over de data. Dat gebeurt erna bij het onderzoek, de ene keer door een jeugdarts en de andere keer door een jeugdverpleegkundige. Zij controleren de fysieke ontwikkeling van het kind en kijken naar het grotere plaatje: hoe gaat het thuis, en hoe gaat het met de ouders in hun nieuwe rol? Het eerste jaar zijn de afspraken op maat, maar ongeveer maandelijks. Daarna gaat de frequentie omlaag. De vaccinaties in het Rijksvaccinatieprogramma worden ook door de zorgverleners van JGZ gegeven.

Het belangrijkste doel van het consultatiebureau is om kinderen een zo goed mogelijke start te geven en ouders hierbij te ondersteunen, laat GGD GHOR weten. Ieder kind in Nederland heeft recht op deze preventieve zorg, dat is vastgelegd in de wet. Het bezoek aan dit spreekuur is gratis en vrijwillig en ruim 95 procent van alle ouders maakt hier gebruik van.

Ondanks die enorme opkomst liggen de controles, metingen en soms ongevraagde adviezen gevoelig. Begrijpelijk, zegt Schouten. ,,Bij een allereerste ontmoeting tussen ouders en mij is de sfeer soms afwachtend en een beetje argwanend. Ook ik moet goed kijken wie er tegenover me zit. Wie ben ik, zie ik ze denken, wat ga ik zeggen over hun kind? Zeker voor vrouwen die pas bevallen zijn, is het al een enorme opgave om überhaupt ergens op tijd te zijn met hun baby: voordat je je huis kunt verlaten heb je er al een enorme taak op zitten.”

,,Je bent in die periode enorm gevoelig voor sfeer, voor indrukken en alles komt hard binnen. Het is aan ons om een veilige sfeer te creëren. Er is in de afgelopen twintig jaar veel veranderd. We zijn ons bewust van die gevoeligheid en proberen duidelijk te maken dat wij echt naast ouders staan. Mijn standaardvraag is niet: kan je kindje al lopen of rollen of praten of iets anders, maar: hoe vind je dat het gaat? Onze gespreksvaardigheden zijn verbeterd omdat dat nodig was.”

Een rondvraag op sociale media over ervaringen met het consultatiebureau levert een hoop boze, verontwaardigde en teleurgestelde verhalen op. ,,Ik vertelde trots over de afkomst van mijn zoon. Oh, zei de verpleegkundige, een vuilnisbakkenras dus”, vertelt moeder Tamara. Moeder Carolien vertelt: ,,Onze zoon is geadopteerd en heeft een andere huidskleur dan wij. Tijdens het eerste bezoek aan het consternatiebureau wilde de verpleegkundige onze lengte en gewicht weten om de lengte van zoon te kunnen voorspellen. Toen ik zei dat zoon geadopteerd was, gaf ze aan dat het toch in het dossier moest komen.” En nog een moeder, Linda: ,,De arts gaf het prikje zo onhandig dat hij door het vingertje stak. Ik moest gauw naar de huisarts, zei hij, want daar had hij geen ervaring mee.”

Je bent als ouder op het spreekuur kwetsbaar, zegt Schouten, en alles komt dubbel zo hard aan. ,,Het is mijn taak om problemen te signaleren, al vinden ouders dat soms moeilijk. Zo moest ik pas geleden ouders bellen omdat hun dochter van 12 ondergewicht had en niet goed aankwam. Na doorvragen en vervolgonderzoek bleek dat zij coeliakie heeft. Dat is een situatie die je boos op Facebook kunt zetten: ‘ze zeggen op dat bureau dat mijn kind te dun is.’ Je moet als arts soms op eieren lopen. Een probleem signaleren is geen oordeel, maar we willen allemaal dat kinderen zo gezond mogelijk opgroeien. In dit geval is het probleem ontdekt en wordt zij weer fit en gezond. Daar moet het om gaan.”

Natuurlijk, zegt GGD GHOR, kennen wij die grappig bedoelde uitspraken zoals baby-apk of consternatiebureau. Kristof Franse, woordvoerder GGD GHOR: ,,Ergens is het wel begrijpelijk: er komt veel op kersverse ouders af, alles is nieuw en je wil het beste voor je kind. Toch komt 95 procent van alle ouders vrijwillig naar het consultatiebureau, iets waar we supertrots op zijn en blij mee zijn. De GGD’s steken veel tijd in het bereiken van de 5 procent die niet vanzelfsprekend naar het consultatiebureau komt: dat zijn vaak de ouders die onze hulp het beste kunnen gebruiken.”

De check-ups zijn niet verplicht. Er gaat geen seintje naar instanties als jeugdzorg wanneer je besluit om niet naar het consultatiebureau te gaan. Schouten: ,,Ik ben er echt van overtuigd dat elke ouder het beste wil voor zijn kind. Wij gaan niet actief op zoek naar problemen. Als ouders zelf als kind in aanraking zijn geweest met jeugdzorg, is er soms die angst dat instanties erbij worden betrokken als je eventuele problemen bespreekt. Dat gebeurt echt niet zomaar. Bovendien hebben wij een medisch beroepsgeheim.”

• Vertel gerust al je mooie, blije en positieve verhalen over je kindje. Vertel maar hoe lief hij is, hoe leuk, wat hij allemaal al kan en doet. Je kind hoort jouw trots en pikt dat op. Het draagt bij aan jullie hechting en het hoeft helemaal niet over problemen te gaan tijdens dat spreekuur als die er niet zijn.

• Bedenk dat er niet wordt geoordeeld. Het is de taak van deze artsen en verpleegkundigen om problemen vóór te zijn. Voel je dus niet veroordeeld.

 •  Steeds een vast gezicht zien bij het consultatiebureau is fijn. Vanwege personeelstekort kan het uitdagend zijn om steeds dezelfde verpleegkundige of arts tegenover je te hebben, maar je kunt er in ieder geval om vragen.

• Onthoud dat je er komt voor jou en je kind, niet om hokjes af te vinken.

• Binnen het normale zijn ontzettend veel variaties, zegt Schouten. Je kindje mag afwijken van de curve, langzamer of sneller gaan dan in het groeiboekje staat. De professionals bij JGZ laten jou weten wanneer iets echt zorgelijk is.

Bekijk hieronder onze video’s over gezondheid: