Bart kreeg meerdere psychoses: ‘Ik moest het zelf leren accepteren, maar mijn ouders en broers ook’

Op zijn 19de kreeg De Ruijter zijn eerste psychose. „Ik ging voor het eerst op kamers. Het wonen in een andere stad, het ontmoeten van nieuwe vrienden, het gaan bij een studentenvereniging en het halen van mijn tentamens zorgde veel stress, het waren triggers voor mij.”

Tot zijn 35ste volgde nog vier andere psychoses, waaronder eentje die twee maanden duurde, waarvoor hij werd opgenomen. „Ik moest het zelf leren accepteren, maar mijn ouders en broers ook”, zegt De Ruijter. „Vooral voor mijn ouders was het confronterend en moeilijk te accepteren. Destijds was er nog weinig bekend over psychosegevoeligheid. Toch hebben mijn ouders me altijd geholpen en geprobeerd de beste zorg voor mij te vinden.”

Inmiddels is De Ruijter al 17 jaar stabiel, hij schreef een boek over zijn ervaringen en werkt als ervaringsdeskundige. „Je kunt herstellen van de ziekte, maar niet genezen. De kwetsbaarheid blijft altijd bestaan.”

„Vroeger werd dit ook wel schizofrenie genoemd, maar die term is achterhaald en tegenwoordig spreken we van psychosegevoeligheid”, zegt Jim van Os, hoogleraar in de psychiatrie aan het UMC Utrecht. Een psychose is een psychische aandoening waarbij iemand de wereld heel anders beleeft dan zijn omgeving. Iemand kan dan in de war en angstig zijn, last hebben van hallucinaties en of waandenkbeelden hebben. Zo kan iemand stemmen horen, denken dat hij contact heeft met Jezus of het idee hebben dat hij achtervolgd wordt. Er bestaan zowel positieve als negatieve psychoses. De hoogleraar benadrukt dat er nog altijd een stigma hangt rondom psychosegevoeligheid: „Bijvoorbeeld het idee dat mensen gevaarlijk zijn of meerdere persoonlijkheden hebben.”

„Wanneer we gestrest, angstig of depressief zijn kunnen we allemaal wel een beetje wantrouwig en achterdochtig worden. Bij mensen die psychosegevoelig zijn is dat precies hetzelfde, alleen zien zij te veel betekenis in de wereld om zich heen en gaan ze er sneller van alles achter zoeken. Een traumatische ervaring, misbruik, stress, drugsgebruik of veel alcohol kunnen psychoses triggeren.”

Komt iemand erachter dat hij of zij psychosegevoelig is, kan het de eerste vijf jaar lastig zijn om een balans te vinden. „Maar met een beetje medicatie en aanpassingen aan leefstijl, zoals voldoende slaap, minder stress, gezonde voeding, meditatie en therapie kun je ermee leren leven”, zegt Van Os.

„Tijdens een psychose zien deze mensen een andere wereld. Vaak gaat het om wantrouwen, en wordt er gedacht dat er iemand achter hen aan zit. Dat bijvoorbeeld het gesprek op de radio over hen gaat of dat ze een teken krijgen van buitenaardse wezens. Ze horen hun innerlijke stem als die van iemand anders”, vertelt Van Os.

Het is belangrijk dat je de mens achter de psychose blijft zien, vervolgt de hoogleraar. Praat iemand over de AIVD die achter hem aan zit, kan dat beangstigend zijn. „Maar in wezen zijn deze uitspraken een metafoor voor menselijke zorgen en angsten die we allemaal hebben, alleen uiten deze angsten zich bij psychosegevoelige mensen op een heftige manier. En probeer de logica van de psychose niet tegen te spreken, maar sluit aan bij de onderliggende angsten en zorgen.”

Heeft iemand hoofdpijn, zeg je niet dat dat onmogelijk is. Voorkom daarom ook in dit geval uitspraken als: ‘Je bent gek’. „Toon empathie, vraag waar de angsten vandaan komen en geef iemand de ruimte om dat uit te leggen.” De hoogleraar benadrukt dat je niet tegen de psychose in moet gaan: je moet beseffen dat je iemand niet uit een psychose kunt praten.

Daarnaast kan het helpen om als ouder of partner niet in je eentje blijven ploeteren. „Praat erover met vrienden en familie en deel je kennis over psychosegevoeligheid. Betrek de persoon met psychosegevoeligheid er ook bij en probeer oplossingen te vinden. Zo kun je gezamenlijk alert zijn voor als het niet goed gaat met de persoon. Ook kan het helpen om ervaringen te delen in een lotgenotengroep zoals Ypsilon of Vereniging Anoiksis.”

Wanneer iemand uit een psychose is kan je als naaste zorgen maken over het herstel. Van Os benadrukt dat het heel begrijpelijk is dat je bezorgd bent over bijvoorbeeld alcohol en drugsgebruik, zaken die een psychose kunnen triggeren. „Maar bij het herstel hoort ook een soort risico. Je moet er voor waken dat je gaat optreden als een politieagent of hulpverlener, in dat geval kun je beter de hulp van een professional inschakelen. „Het is belangrijk dat ze zelf weer hun leven op orde krijgen en leren leven met hun gevoeligheden, want dat is goed mogelijk.”

Wat vindt De Ruijter van het advies? „Duidelijke uitleg. Ik zou aan de naasten nog willen meegeven dat het belangrijk is om goede hulp te zoeken, vraag desnoods een second opinion aan.”