Dit weekend gaat de zomertijd in: welke mentale en fysieke gevolgen kan dat hebben?

1. Wat houdt de zomertijd in?
Zomertijd is de tijd die we van eind maart tot eind oktober aanhouden door de klok een uur vooruit te zetten. De klok loopt gedurende zeven maanden voor op de standaardtijd, of wintertijd. ’s Ochtends blijft het langer donker, ’s avonds kunnen we langer genieten van daglicht.

2. Wanneer schakelen we precies over naar de zomertijd?
We schakelen komende zondag, 26 maart, over op zomertijd. Concreet wordt de klok in de nacht van zaterdag op zondag om 02.00 uur een uur vooruit gezet. De nacht wordt met andere woorden een uurtje korter. Bij de meeste smartphones, tablets en laptops verandert de tijd trouwens vanzelf. Daar hoef je niets voor te doen.

3. Wat betekent de overgang van winter- naar zomertijd voor je bioritme?
Het komt erop neer dat we een uur opschuiven. Op zich is dat geen probleem, zegt slaapexpert Annelies Smolders. ,,Wat wel problematisch is, is het uur minder slapen. In de zomer gaan we vanzelf wat minder slapen, omdat het langer licht blijft en we daardoor vaak ook wat langer opblijven. Maar dit gaat geleidelijk. Bij die overschakeling naar het zomeruur gaat het in één keer, op een abrupte manier.”

,,We herstellen minder goed, we hebben 15 tot 20 procent minder remslaap”, legt hoogleraar Johan Verbraecken, coördinator van het Slaapcentrum in het UZ Antwerpen, uit. ,,Dit kan zich vertalen in moeilijker op gang komen ’s ochtends. In de ochtenduren is er bij het begin van de zomertijd minder licht, terwijl licht ons van nature juist helpt om wakker te worden.”

De meeste mensen hebben daar gelukkig niet al te veel last van. Zeker ochtendtypes of kortslapers passen zich meestal snel aan. Dat is anders bij avondtypes, oudere mensen en kleine kinderen. Avondtypes hebben het al moeilijk om op tijd te gaan slapen. Voor hen is dat uur eerder opstaan dus zeker niet eenvoudig, zegt Verbraecken. ,,Het is makkelijker om een uur later te gaan slapen dan om een uur eerder op te staan.”

Oudere mensen hebben doorgaans al minder slaapkwaliteit, en minder slaapduur. ,,Ouderen hebben al een kortere, lichtere slaap. Als daar dan nog eens abrupt een uurtje van wordt afgepakt, kunnen ze daar meer last van hebben”, zegt Smolders.

4. Welke mentale en fysieke gevolgen kan die overschakeling hebben?
Je kent het wel: na een korte nacht ben je wat minder alert, of sneller prikkelbaar. Bij kinderen uit vermoeidheid zich soms in hyperactief gedrag. Dat kan ook het geval zijn bij de overgang naar de zomertijd, al is dat meestal na een of twee dagen alweer voorbij.

Er zijn ook ernstiger gevolgen, schetst Verbraecken. ,,We zien elk jaar dat er bij de overgang van winter- naar zomertijd meer verkeersongevallen zijn en meer hartinfarcten”, zegt hij. ,,Ons orgaansysteem heeft ook een bioritme, en dat kan ontregeld raken door die verschuiving.”

5. Hoe kunnen mensen zich voorbereiden op de zomertijd?
Verbraecken adviseert goed gebruik te maken van het licht. ,,Ga veel naar buiten zodat je biologische klok zich zo goed mogelijk kan aanpassen aan het nieuwe slaap-waakritme.” Je kan je slaappatroon ook beschermen door minder koffie of alcohol te drinken.

Wat ook kan helpen, en niet alleen bij de overschakeling naar de zomertijd, is om ’s avonds het donker actief op te zoeken, onder meer door schermen te weren. Dit betekent niet dat je geen tv meer mag kijken voor het slapengaan. De tv is namelijk minder schadelijk, omdat je minder dicht bij een televisiescherm zit en er doorgaans minder actief mee bezig bent.

Experts wijzen vooral op het blauwe licht van de kleinere schermen, zoals laptops, tablets en smartphones. Die leg je idealiter een uur voordat je gaat slapen aan de kant. ,,In een ideale wereld is dat zelfs 2 à 3 uur”, zegt Verbraecken. Dat heeft alles te maken met de productie van melatonine, het hormoon dat ons slaperig maakt. ,,Het effect van schermen wordt vaak onderschat”, zegt Smolders. ,,Schermgebruik kan die melatoninepiek met drie uur verschuiven, wat ons slaapritme uitstelt.”

6. Doe je dit geleidelijk, of is het beter om, zoals bij een jetlag, meteen over te schakelen?
De overgrote meerderheid is na één vermoeide, prikkelbare dag aan de zomertijd gewend. Wie uit ervaring weet dat hij of zij er meer last van heeft, kan de schok verkleinen door langzamer een ander ritme aan te nemen.

,,Je zou een aantal dagen eerder al wat vroeger kunnen gaan slapen,” zegt Smolders, ,,en ’s ochtends de wekker elke dag een kwartier vroeger zetten. Zo zorg je dat die overgang geleidelijker aan gaat, niet in één keer abrupt.”

7. Zijn er tips specifiek voor (kleine) kinderen?
Kinderen hebben veel slaap nodig en hebben baat bij een vaste structuur. Denk aan een verhaaltje vlak voor het slapengaan. Daarom kan het bij kinderen helpen om al enkele dagen van tevoren al voorzichtig te schuiven met de bedtijd.

Dat gaat eenvoudiger als kinderen gedurende de dag veel energie kwijt kunnen. ,,Laat kinderen veel buiten spelen, geef ze veel lichaamsbeweging zodat ze voldoende behoefte aan diepe slaap opbouwen en ‘s avonds snel in slaap vallen”, besluit Verbraecken. ,,Zo gaat de omschakeling zo vlot mogelijk.”

Lees ook: De zomertijd gaat dit weekend in, zo pak je dat aan met kleine kinderen