Hoe herken je apenpokken en hoe loop je ze op?

Het apenpokkenvirus is een zeldzame virale infectie en komt vooral voor in West- en Midden-Afrika. Er werd altijd van gedacht dat het zich niet snel van mens op mens zou verspreiden. Daar lijkt de voorbije weken echter verandering in te zijn gekomen. In België roept viroloog Marc Van Ranst op alert te zijn op opvallende blaasjes op de huid. Hij deelt op Twitter enkele foto’s. In Nederland zegt minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers dat het ‘verstandig’ is om de ontwikkelingen rond het apenpokkenvirus goed in de gaten te houden. ,,De kans is groot dat het hier wel degelijk komt.”

_{De tekst gaat verder onder de tweet}

De verschijnselen van een besmetting met apenpokken lijken op die van een besmetting met pokken - een ziekte die niet meer voorkomt in de wereld door het succes van vaccinatie ertegen - maar verloopt in het algemeen veel milder. De ziekte begint vaak met koorts, hoofdpijn, spierpijn, gezwollen lymfeklieren, rillingen en moeheid, meldt het RIVM. 

Na een tot drie dagen krijg je een uitslag die meestal in het gezicht begint en die daarna over het hele lichaam verschijnt. Deze uitslag begint met vlekken die overgaan in blaasjes. Na het indrogen van de blaasjes blijven korsten over die uiteindelijk na twee tot drie weken van de huid afvallen. Zodra de korstjes genezen zijn, zijn alle andere symptomen doorgaans ook verdwenen. 

Opvallend bij de huidige uitbraak is dat de uitslag bij het merendeel van de gevallen begon rond de anus en schaamstreek. Hierna verspreidde deze zich naar de rest van het lichaam.

Overigens gebruiken mensen op Aruba, Bonaire, Curaçao en Suriname de naam apenpokken vaak voor de ziekte krentenbaard. Maar, waarschuwt het RIVM, apenpokken - of monkeypox op z’n Engels - is echt iets anders dan krentenbaard (een huidinfectie door een bacterie, die wel vaak in Nederland voorkomt). 

_{De tekst gaat verder onder de infographic over apenpokken}

Hoe kun je het oplopen?
De meeste mensen krijgen de ziekte na contact met een besmet mens of dier die het virus bij zich heeft. Het virus kan binnendringen via je slijmvliezen (bijvoorbeeld via mond, neus en ogen) en open wondjes (die niet per se zichtbaar hoeven te zijn). Het virus kan zich ook verspreiden via druppels uit blaasjes of uit de mond-keelholte, maar niet via zwevende druppeltjes in de lucht, zoals bij corona het geval is.

De huidige patiënten lijken mannen te zijn die seks hebben gehad met een andere man. Er wordt nu door gezondheidsautoriteiten uitgezocht hoe verspreiding plaatsvindt en welke risicogroepen moeten worden gewaarschuwd. De variant die nu in Europa gevonden is meestal niet heel besmettelijk, stelt het RIVM, maar veel is nog onduidelijk over de verspreiding ervan bij de personen die nu ziek zijn.

Moet ik me zorgen maken bij een besmetting?
In Nederland lopen mensen van onder de 50 naar verhouding meer risico om het apenpokkenvirus op te lopen. Dat komt doordat Nederland in 1974 is gestopt met de algemene vaccinatie tegen pokken. 

Het virus, zoals voorheen bekend, heeft twee varianten. Aan de West-Afrikaanse versie, die in Groot-Brittannië is vastgesteld, sterft gemiddeld ongeveer 1 tot 3,6 procent van de besmette mensen. Bij de Midden-Afrikaanse variant kan tot 10 procent van de dragers overlijden, maar dat percentage daalt als patiënten een goede behandeling krijgen. De Nederlandse viroloog Marion Koopmans stelt dat we in Europa te maken hebben met een milde variant.

Het pokkenvaccin kan in de eerste dagen na mogelijke besmetting gebruikt worden. Dat vaccin kan ook gebruikt worden als bescherming vooraf, voor mensen met een grotere besmettingskans. Zo is er in Groot-Brittannië gekozen om nauwe contacten van besmette personen in te enten. Er is een geregistreerd antiviraal middel tegen pokken en monkeypox in Europa, stelt het RIVM. 

Minister Kuipers zegt vooralsnog niet de indruk te hebben dat het virus ernstige gezondheidsproblemen oplevert, maar wil daar graag meer over weten van het RIVM. Het zou volgens hem ook kunnen dat het instituut voorstelt om te gaan vaccineren. Hij benadrukt dat het virus ‘echt anders dan corona’ is, ‘zowel in aantallen als in verspreiding’.  Want heel ver verspreidt het apenpokkenvirus zich meestal niet. De langst bekende ‘keten van besmettingen’ tot nu toe bestaat uit negen mensen. Dat is aanzienlijk kleiner dan bijvoorbeeld bij het coronavirus.

Hoe is het eigenlijk ontstaan?
Het werd in 1958 ontdekt bij een Java-aap in een proefdiercentrum. Daar dankt het virus zijn naam aan, maar ook andere dieren kunnen het virus bij zich dragen, zoals sommige eekhoorns, ratten en muizen. In 1970 werd het virus voor het eerst vastgesteld bij een mens, een 9-jarige jongen uit de Democratische Republiek Congo. Ook in landen als Kameroen, Ivoorkust en Nigeria is het virus in die periode aangetroffen.

Viroloog Ab Osterhaus vertelde in Op1 over het apenpokkenvirus: 

Bekijk hier al onze video's over het apenpokkenvirus: