Studie UMC Utrecht: 1,5 meter, handen wassen en mondkapjes stoppen corona

videoAls mensen 1,5 meter afstand houden, hun handen regelmatig wassen en mondkapjes dragen is dat voldoende om de coronapandemie in Nederland en andere westerse landen te bedwingen. Dat blijkt uit een studie van het UMC Utrecht.

Jop van Kempen 23 jul. 2020 Laatste update: 16:29

Elk van deze maatregelen afzonderlijk is onvoldoende om een grote uitbraak te voorkomen
Martin Bootsma, wiskundige vakgroep epidemiologie, UMC Utrecht

De studie verscheen dinsdag in het wetenschappelijke tijdschrift PLoS Medicine. De onderzoekers maakten een wiskundig model om de invloed van een lockdown en de persoonlijke preventiemaatregelen (social distancing, handen wassen, mondkapjes dragen in de openbare ruimte) op de virusverspreiding te voorspellen. De studie veronderstelt een verschillend effect van de preventiemaatregelen.

Mondkapjes verlagen de besmettelijkheid, handen wassen reduceert de kans om besmet te worden en iemand die aan social distancing doet, heeft minder kans om het virus op te lopen en te verspreiden. ,,Elk van deze maatregelen afzonderlijk is onvoldoende om een grote uitbraak te voorkomen”, zegt Martin Bootsma, natuur- en wiskundige van de vakgroep epidemiologie van UMC Utrecht en co-auteur van de studie.

Het model doet aannames over de daling van de transmissiekans door de combinatie van de preventiemaatregelen. Zelfs als de preventiemaatregelen de transmissiekans met slechts iets meer dan de helft verminderen, is dat genoeg om een grote corona-epidemie te voorkomen.

Maatregelen beu

De bevindingen sluiten naadloos aan bij de actualiteit, nu mensen in Nederland en elders ter wereld de preventiemaatregelen beu zijn. Als men zich niet voldoende aan de gedragsregels houdt, zal dat zonder (plaatselijke) lockdown uiteindelijk leiden tot een piek in het aantal besmettingen die het zorgsysteem overvraagt. Zolang er geen vaccin of effectief geneesmiddel bestaat, is het naleven van de coronaregels dus de enige manier om (plaatselijke) lockdownmaatregelen te voorkomen.

In tegenstelling tot andere landen heeft Nederland een losjes beleid ten opzichte van mondkapjes. Alleen in het openbaar vervoer zijn die verplicht, terwijl bijvoorbeeld Frankrijk en België ze inmiddels ook verplicht stellen bij cafébezoek. De studie is op 16 maart ingediend bij PLoS Medicine, toen het (Nederlandse) mondkapjesbeleid nog niet bekend was.

Hoewel de preventiemaatregelen in Nederland beperkter zijn dan de studie veronderstelt, denkt Bootsma dat de conclusies ook hier gelden. ,,In het model gaan we niet uit van verplicht, maar van vrijwillig gebruik van mondkapjes. De effectiviteit van mondkapjes in de huidige praktijk zal niet heel veel afwijken van onze modelaanname.”

Veelvuldig contact

Als burgers zich niet aan de preventiemaatregelen houden, grijpt de overheid in
Martin Bootsma, wiskundige vakgroep epidemiologie, UMC Utrecht

Bootsma pleit niet voor het verplicht gebruik van mondkapjes in de openbare ruimte in Nederland. ,,Ons model toont dat de kans op virustransmissie niet tot nul hoeft te worden teruggebracht om toch effect te sorteren. Maar het staat vast dat verplicht gebruik van mondkapjes de kans op virustransmissie verkleint. Gebruik mondkapjes dus als je veelvuldig contact hebt met anderen, zou ik zeggen. Zoals in het openbaar vervoer, of bij een demonstratie.”

Uitgangspunt van de studie is dat de virusverspreiding verloopt via druppeltjes die binnen anderhalve meter vrijkomen bij niezen, hoesten, praten of zingen, zegt Bootsma. ,,Er is meer wetenschappelijk bewijs voor die manier van virusverspreiding dan voor de aerosolentheorie, die stelt dat virustransmissie verloopt via de allerkleinste druppeltjes die grotere afstanden overbruggen dan anderhalve meter.”

Het model rekent met Nederlandse gegevens over de contactintensiteit in de samenleving. Omdat andere westerse landen een soortgelijke contactstructuur hebben, zijn de studieresultaten van toepassing op veel landen, aldus Bootsma. Een beperking van het rekenmodel is dat het uitgaat van een gesloten populatie, waardoor reisgedrag bijvoorbeeld niet is meegenomen. Een andere beperking is dat het model het contact tussen een geïnfecteerde en diens huisgenoten – waarbij de kans op virusoverdracht groot is – buiten beschouwing laat.

Niet terug naar maart

Het belangrijkste element van het model is het reproductiegetal. Als die maat hoger is dan 1, groeit het virus. Als het virus lang genoeg groeit, raakt het zorgsysteem vanzelf overbelast. In Nederland is het reproductiegetal nu 1,29.

Het naleven van de coronamaatregelen kost mensen in Nederland moeite, maar Bootsma is ervan overtuigd dat de situatie niet opnieuw zo penibel wordt als in maart en april, toen er duizenden mensen overleden en het zorgsysteem bijna werd overspoeld. ,,We weten nu veel meer van de virusverspreiding. Als burgers zich niet aan de preventiemaatregelen houden, grijpt de overheid in.”