Waarom een glas water in een restaurant of op een terras vaak niet gratis is

Restaurant en cafés die geen gratis kraanwater serveren: veel mensen vinden dat irritant. In 2014 was het volgens foodplatform Culy al een van de grote ergernissen van horecagasten. Toen stond het in de top 10 van grootste ergernissen, maar in 2022 is het nog steeds een fenomeen dat veel mensen stoort. 

Tv-kok Alain Caron heeft vier succesvolle restaurants in Amsterdam. Hij ziet kraanwater als een eerste levensbehoefte en vindt dan ook dat het in de meeste gevallen gratis moet zijn. „Op kraanwater mag geen winst gemaakt worden. Voor lucht betaal je toch ook niet?” vindt hij. Een recensent van Het Parool meldde onlangs in een recensie het ‘stom te vinden’ dat zij de karaf kraanwater op de rekening terugvond.

Toch zijn het de horecaondernemers die bepalen wat op tafel komt en hoeveel zij daarvoor vragen. Daar zijn in Nederland namelijk geen regels of wetten voor, zo meldt een woordvoerder van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit desgevraagd. In Spanje is dat deze maand bijvoorbeeld veranderd. Daar is een wet aangenomen die het serveren van kraanwater in de horeca verplicht. Het gratis geven van een glas water is een manier om het gebruik van plastic flesjes terug te dringen, is de opvatting.

In Nederland zouden we ook meer kraanwater moeten drinken, vindt KRNWTR+. Deze sociale onderneming zet zich al meer dan tien jaar in voor het verminderen van single-use waterflesjes (zowel van plastic als van glas). Horeca-adviseur Lars de Boer is aangesloten bij de stichting. Hij vindt dat kraanwater in restaurants de standaard moet worden. „Het Nederlandse leidingwater is van uitstekende kwaliteit. Waarom zouden we bronwater van ver halen?”

De Boer ziet in de afgelopen tien jaar wel een verbetering: „Geen kraanwater serveren is nu eerder uitzondering dan regel, eerst was dit andersom.” Mocht je toch kraanwater willen en dit niet geserveerd krijgen, dan helpt het volgens etiquette-expert Jan Jaap van Weering om dit met humor en fatsoen aan te pakken. „Het is een kwestie van correct met elkaar omgaan. Als je iets vraagt met een lach kan dat wonderen doen en het kost je niks.”

Uit een onderzoek van Gfk (een van oorsprong Duits marktonderzoeksinstituut en een van de vier grootste marktonderzoeksorganisaties in de wereld, red.) uit 2018 onder ruim 47.000 Nederlanders blijkt dat 94 procent van de mensen vindt dat kraanwater gratis moet zijn als zij ook andere consumpties bestellen. Als het geld naar een goed doel zou gaan, is het weer een ander verhaal: dan is 60 procent bereid om te betalen voor kraanwater.

Een woordvoerder van de Consumentenbond noemt het serveren van gratis kraanwater ‘klantvriendelijk’, maar de keuzevrijheid voor beide partijen is belangrijk. „Het staat een restaurant vrij om te serveren wat ze willen. Daarnaast staat het de gast ook vrij om te beslissen wat te drinken en dus weg te gaan als het water niet naar wens is.”

Restaurants die in eerste instantie bronwater aanbieden en daar geld voor vragen, doen dat vaak om financiële redenen. Restauranteigenaar Caron kan zich erin vinden dat sommige kleine horecazaken wel geld vragen voor water. „Ik zeg: als het kan, geef het dan gratis. Tegelijkertijd wordt alles duurder en ik snap dat dat soms te veel wordt voor ondernemers.”

Jan Meurs, eigenaar van brasserie Ome Jan in Oisterwijk vraagt 0,99 euro voor een glas water. Kraanwater serveert hij, maar wel op verzoek, geeft hij schuchter toe. Want ook het serveren van kraanwater kost geld. „Bij ieder glas water dat wij serveren komen er voor ons kosten bij, zoals voor het wegbrengen en spoelen.”

Daar staat tegenover dat Ome Jan zijn producten voor een lagere prijs aanbiedt dan menig ander restaurant, zegt hij. „Andere horecazaken geven gratis kraanwater maar berekenen die kosten wel door in bijvoorbeeld een duurdere wijn.”