Lochemse synagoge krijgt zijn ‘voorhang’ terug

Broer en zus Jaap Nijstad en Marianne Bernelot Moens-Nijstad onthulden de voorhang. ,,Het ziet er schitterend uit hè’’, zei Marianne Nijstad na de onthulling van het aan een wand bevestigde kleed. ,,En wat zo bijzonder is: wij treden hiermee in de voetstappen van onze grootouders, die hier zo vaak aanwezig waren. Zij hebben naar deze voorhang gekeken. Dat geeft een goed gevoel. Daarom hebben we gezegd: hij moet gerestaureerd worden, voor de sjoel, voor onze familie en voor alle anderen die hier in de loop der eeuwen hun voetstappen hebben gezet.’’

Harts Nijstad, de vader van Jaap en Marianne, overleefde als een van de zeer weinige Lochemse Joden de vernietigingskampen. Er kwamen veel te weinig Joden terug om een synagoge draaiende te houden. Begin jaren negentig werd de gemeente Lochem de eigenaar. Het gebouw is toen gerestaureerd. Het verloor zijn religieuze functie, maar werd een ‘herinneringsmonument’, zegt voorzitter Albert Geesink. ,,Dat iedereen hier welkom is om te gedenken, dat je de bijna honderd namen van omgebrachte Joodse medeburgers van Lochem hier kunt lezen, dat vinden wij zó belangrijk.’’

En toen... dook opeens de voorhang op. ,,Onze secretaris kreeg een onverwacht telefoontje uit Amsterdam... wanneer was het ook weer, Hanjo?’’ ,,Eind januari, begin februari’’, roept Hanjo Haneveld vanuit de zaal. ,,Ze hadden bij het opruimen in de Grote Synagoge een koffer gevonden. En daar zat iets in uit Lochem.’’

Jaap Nijstad: ,,Het is een wonderlijk verhaal. In Lochem dacht men altijd dat van het hele interieur niets meer over was, het trieste lot van zoveel sjoeltjes die rücksichtslos geplunderd en leeggeroofd zijn. Joods leven, volstrekt teloorgegaan. Maar de voorhang blijkt gered. Met nog een bimakleedje (voor op een lezenaar, SG) en twee thoramantels (daarin zitten de wetsrollen), waarvan één in zeer slechte staat. Als er in de synagoge werd voorgelezen uit de thora, dan ging de voorhang opzij. Je zou het een wat chiquere ceremoniële religieuze vorm van een gordijn kunnen noemen.’’

In Hebreeuwse letters staat op de voorhang vermeld dat het uit 1932 stamt en dat het in Lochem hoort. ,,Het waarom is een raadsel’’, zegt Nijstad. ,,In 1910 is de sjoel uitgebreid, dat had een aanleiding kunnen zijn. En in 1933 bestond Lochem zevenhonderd jaar. In 1932 waren onze grootouders twaalfenhalf jaar getrouwd. Maar dat zou wel een érg kostbaar cadeau zijn geweest.’’

Met de recentelijke restauratie alleen al was vierduizend euro gemoeid. Voorzitter Geesink toonde zich dankbaar voor de inzet van de familie Nijstad om die te bewerkstelligen. De familiegeschiedenis van de Nijstads is nauw met de synagoge verbonden. ,,Onze betovergrootvader kwam hier al naartoe vanuit Diepenheim.’’

De voorhang, als teruggekeerd overblijfsel van Lochems joods leven, is belangrijk omdat hij de geschiedenis ‘levend houdt en tastbaar maakt’, stelde Nijstad. ,,Waardoor we verhalen kunnen blijven vertellen, van de verschrikkingen, maar ook van de hoogtijdagen. En niet in de laatste plaats aan de groepen scholieren die we hier in de synagoge geregeld ontvangen.’’