‘Manager die sfeer langdurig verziekt zoals bij De Fundatie moet je wegsturen’

Wat nu speelt bij Museum de Fundatie is weer z’n situatie waarbij ‘men’ al heel lang signalen had over een manager die de zaak door zijn gedrag verziekt en medewerkers die klagen niet serieus worden genomen. Mijn werkzame leven bestond onder andere uit het onderzoeken van ontwikkelingspotentieel van directeuren en managers van banken. Er werd bij dat onderzoek een scala aan competenties en gedragskenmerken onderzocht. Als een manager hoog scoorde op narcisme en integriteit ontstonden er altijd problemen. Bij De Fundatie hoeft geen sprake te zijn van excessen vanwege een narcistische manager, maar de signalen wijzen er wel op.

Managers bij de bank die op narcisme in het rode gebied scoorden, kregen de diagnose dat ze als manager/directeur geen verdere promotie konden maken of soms een stap terug moesten doen en stoppen met managen. Dat gaf uiteraard altijd gedoe, maar de directie van de bank nam gelukkig de adviezen meestal over.

Als ik hoor en lees over de baas van De Fundatie wil ik de mensen die hiertoe bevoegd zijn dringend adviseren, als de verhalen kloppen, ermee te stoppen. Mensen die hoog scoren op narcisme, en zeker op wat oudere leeftijd, zijn niet meer te ontwikkelen richting minder of een acceptabel niveau van narcisme.

Sowieso is narcisme een van de persoonlijkheidskenmerken die, mogelijk met langdurige therapie, enigszins van de scherpe kantjes ontdaan kan worden, maar niet kan worden opgelost. Er is bij een narcist bij de basisvorming van de persoonlijkheid wat misgegaan. Het normale proces van verinnerlijken van waarden en normen die een mens vormen is niet goed gegaan. De oorzaken zijn moeilijk aan te geven, maar een combinatie van persoonlijkheidskenmerken en opvoeding ligt aan de basis. Een narcist ervaart daadwerkelijk dat hij/zij het  centrum van alles is en gedraagt zich daar ook naar.

De schade die medewerkers oplopen is groter naargelang de tijdsduur die men aan de grillen van een narcistische manager is blootgesteld. Deze schade is, als het te lang heeft geduurd, niet meer te herstellen. Medewerkers houden blijvend psychische problemen.

Zolang een dergelijke manager in een situatie kan verkeren waarbij hij alleen is met een medewerker blijft de situatie voor de medewerker gelijk, dus angstig en bedreigend. Managers en topmanagers hebben veelal door hun hoge intelligentie sociale trucjes geleerd waardoor het lijkt dat men heel aimabel en inlevend kan zijn, maar de narcist kan zich niet echt inleven in anderen. 

De enige mogelijkheid om geen slachtoffer te worden van een narcistische persoonlijkheid is zowel emotioneel als economisch totaal onafhankelijk te zijn van die persoon. Deze onafhankelijkheid is in een werkrelatie bijna niet mogelijk.

De oplossing om er een manager naast te zetten met het doel dat de narcistische manager zich aanpast, is een utopie. Door de combinatie van falend bestuur en een narcistische manager is er sprake van machtsmisbruik. ​ Ook bij televisieprogramma The Voice lijkt er een angstcultuur aanwezig te zijn geweest waardoor het te lang duurt voordat de signalen naar buiten kwamen.

Ik zou zeggen; Van Boxtel (voorzitter van de raad van toezicht van De Fundatie), ga eens praten met een psycholoog, dan zal je ontdekken dat als er sprake is van narcisme de enige oplossing is om de manager uit de functie te zetten en hem, nu niet en nooit niet ergens weer als topmanager aan te stellen.

Ook als er wat anders aan de hand is, duurt de ongewenste situatie voor de medewerkers al veel te lang en is de effectiefste oplossing om de manager weg te sturen en een nieuwe te benoemen. Moet je natuurlijk wel goed uitzoeken of de nieuwe manager niet hoog scoort op narcisme.

Dirk Heinhuis uit Steenwijk studeerde hbo arbeidsmarktpolitiek en personeelsbeleid, en pedagogiek. Hij werkte onder andere bij Rabobank Nederland  als competentiemanager en personeelsadviseur.