Sommige idolen sterven nooit

Waar was jij toen je van het overlijden hoorde? Vraag het babyboomers en ze geven meteen antwoord. De een was op school, de ander keek tv. Ouders huilden, kinderen werden doodstil. Ook al was je pas acht jaar oud toen John F. Kennedy werd vermoord, als je nu, 54 jaar later, de ogen sluit, voel je weer het gewicht van die dramatische gebeurtenis.

Pieter Bakker uit Haarlem speelt tegen een Amerikaans basketball-team als de schoten vallen. Als de spelers ervan horen, gaan ze stram in de houding staan voor een eresaluut. ,,Ik zag tranen komen. Voelde ze ook'', aldus Bakker. Jan Frankevijle uit Oosterhout, toen 12, zat op het seminarie. ,,Ik ging aan mijn geloof twijfelen. Hoe kon God deze eerste rooms-katholieke president van Amerika laten doodgaan? Uiteindelijk ben ik humanist geworden.''

Marilyn Monroe, John F. Kennedy en Elvis Presley zijn boegbeelden van een generatie, alle drie op jonge leeftijd uit het leven gerukt. Kennedy was 43, Monroe 36 en Presley 42 jaar. Ze zijn iconen van een wereld die volop in beweging was. Aan de eettafel kwamen kinderen in opstand tegen hun ouders. Aan bureaus maakten wereldleiders elkaar in een Koude Oorlog het leven zuur. Gezag, moraal, gevestigde waarden stonden ter discussie. Kennedy, Monroe en Presley droegen daar elk op hun manier aan bij.

Een van de grootste Kennedyfans in Nederland, de zestiger Harrie Leijten uit Wehl, zegt over zijn idool: ,,Ineens was daar een jonge president, met een nog jongere vrouw en twee kleine kindertjes. Hij was de eerste televisiepresident.'' Leijten bezocht Dallas, legde een verzameling aan met meer dan 1.000 boeken, honderden kranten, posters, borstbeelden, munten, kaarten en 'nog veel meer'.

Dat Nederland JFK op handen droeg zie en hoor je nog overal. Meer dan 130 straten zijn naar hem vernoemd. Van de President Kennedylaan in Den Haag tot de Kennedysingel in Winssen. Scholen dragen zijn naam, net als honderden kinderen. In 1964 kregen 459 jongetjes de voornaam John. Er werden ook 114 Fitzgeraldjes geboren, een tot dan toe onbekende naam in Nederland.

Marilyn Monroe veroverde niet alleen faam met films als How to marry a millionaire en Some like it hot. Zij schoot in de jaren 50 gaten in het ijzeren korset van de huisvrouw. Niets thuis aan het aanrecht, maar vol in de schijnwerpers, in een opwaaiende jurk of naakt in de Playboy. Zij werd daarmee een inspiratiebron voor mannen én vrouwen. Haar uitspraak 'I don't mind living in a man's world, as long as I can be a woman in it' zette miljoenen vrouwen aan tot soortgelijke gedachten.

Elvis Presley gebruikte de muziek als wapen tegen de gevestigde orde. Hij trakteerde iedereen op 'rebelse' muziek, ferme kuif en wulpse heupbewegingen. Jongeren waren er dol op. Ouderen spraken er schande van. Toen The King overleed zat Michael van Erp uit Veldhoven op de basisschool. ,,Hoe jong ik ook was, zijn dood was een enorme schok. Ik kende hem al goed, dankzij de ouders van vrienden. Zij draaiden zijn muziek'', zegt de voorzitter van de Elvisfanclub in Nederland. ,,Zijn muziek gaat door generaties heen.''

Maar niet alleen het bijzondere leven van de 'Grote Drie' maakt van een icoon iemand van de buitencategorie. Zij stierven alle drie in wolken van mysterie, de basis voor 'eeuwigdurende' mythevorming. Kennedy overleed voor het oog van de wereld. De berichtgeving direct na de aanslag in Dallas op 22 november 1963 was dagenlang wereldwijd te volgen. Nog altijd staat voor miljoenen mensen de vraag open wie er achter de moord zit. Wie waren de opdrachtgevers van Lee Harvey Oswald die de trekker zou hebben overgehaald? Zij weigeren genoegen te nemen met de officiële conclusie dat Oswald alleen handelde. Dat ongenoegen zorgt voor de dolste theorieën. Het populairste complot legt de schuld bij de maffia en moordenaars van Fidel Castro van Cuba, dat de VS en Rusland aan de rand van een kernoorlog bracht.

Bij Monroe en Presley ontbreekt juist elk beeld. Zij werden dood gevonden. De een in bed, de ander op het toilet. Monroe (36) zou op 5 augustus 1962 zijn gestorven aan een overdosis pillen maar was het nu wel zelfmoord, een ongeluk (de verkeerde pillen) of toch moord? Volgens artsen en lijkschouwers zou Norma Jeane Baker, haar echte naam, zijn gestorven door zelfmoord. Zij lag op bed, omringd door pillen.

En Elvis? Op die noodlottige 16e augustus 1977 stelden artsen hartfalen vast. Zijn dokter van toen, George Nichopoulus, onthulde tientallen jaren later dat Elvis een operatie had geweigerd die zijn leven had kunnen redden. ,,Hij leed aan een extreme vorm van constipatie als gevolg van een erfelijke darmverlamming.'' Ook die versie kan sommige fans niet overtuigen. Zij weten zeker dat Elvis nog leeft. De een heeft hem herkend op straat, met witte baard en zwarte zonnebril. De ander weet zeker dat Elvis voortleefde ondergronds in Graceland.

Over Marylin Monroe, die ligt begraven in Los Angeles, bestaan net zulke wilde theorieën. Aan haar fatale relatie met de Kennedy's wordt nog de meeste 'waarde' gehecht. Nadat John F. en diens broer Robert haar hadden gedumpt, zou zij hen hebben gechanteerd. In reactie daarop zou ze zijn vermoord.

Zelfs Kennedy zou ondanks alle harde bewijzen - tot en met zijn stukgeschoten hersenen - volgens sommigen nog lang in leven zijn gebleven. Kennedy, op 29 mei 1917 geboren, zou zijn gezien op een Grieks eiland, eigendom van Aristoteles Onassis, die na Kennedy's dood met zijn weduwe Jackie trouwde. Op dat eiland was een man in een rolstoel die werd verpleegd door een vrouw. Hij leek op John F., zij op Jackie.

In zijn boek Voodoo Histories, over complottheorieën in de wereld, stelt David Aaronovitch: ,,Zij ontstaan als een emotionele waarheid zich niet laat rijmen met een feitelijke waarheid.'' En als het toeval dan toch toeval mag zijn, zoals voor de meeste mensen, blijven zij hun idool trouw. De een als voorzitter van een fanclub, de ander met een poppenhuis, een museum of verzameling. John F. Kennedy, Marilyn Monroe en Elvis Presley mogen dan dood zijn, in hun hart zijn ze voor babyboomers als Lida, Jan, Pieter en Harrie, maar ook voor Claudia, Guus, Michael en Jesse altijd blijven leven. Sommige idolen sterven nooit. Nooit.