PEC Zwolle strikte deze week Hervin Ongenda, talentvol voetballer van Paris Saint-Germain. Hoe kan het toch dat de Zwolse provincieclub zo vaak spelers vastlegt van grote Europese clubs? En welke rol speelt zaakwaarnemer Mino Raiola daarin?

Ouasim Bouy van Juventus. Hachim Mastour van AC Milan. Gustavo Hebling en, sinds deze week, Hervin Ongenda van Paris Saint-Germain. Allemaal spelers van Europese topclubs, die de laatste jaren opeens in het stadion van PEC Zwolle belandden, niet ver van de Peperbus en café De Hete Brij. 

De link tussen de jonge voetballers is niet zo ingewikkeld: ze komen direct of indirect uit het netwerk van Mino Raiola, de Haarlemse/Italiaanse zaakwaarnemer met tentakels tot in alle uithoeken van het voetbal. PEC Zwolle nam de laatste twee à drie jaar zeker tien voetballers onder contract met een - vaak rechtstreekse - link naar Raiola. ,,Ongenda heeft een andere, Franse zaakwaarnemer’', zegt technisch directeur Gerard Nijkamp. ,,Wel heeft Raiola voor ons deuren geopend bij PSG, waardoor ik nu goed contact heb met sportdirecteur Olivier Letang, de rechterhand van Patrick Kluivert.’'

Raiola bracht recent ook spelers zoals Tomas Necid (CSKA Moskou), Thomas Lam (AZ) en de jonge (ex-) Ajacieden Abdel El Hasnaoui, Sheraldo Becker en Philippe Sandler onder bij PEC Zwolle. Andersom begeleidde hij Ben Rienstra van PEC naar AZ.

Trainer Ron Jans kent het patroon uiteraard, maar houdt zich als trainer/coach op de vlakte. ,,Zelf heb ik Mino nog nooit gezien of gesproken’', zegt Jans, bezig aan zijn laatste jaar in Zwolle. ,,Maar dat de club een goede band heeft met Raiola, is wel helder. Dankzij hem kunnen we spelers halen die we normaal niet zouden kunnen halen, al is het maar omdat intensieve scouting in het buitenland te duur is voor een club als PEC. Hoe die constructies in elkaar zitten? Geen idee. Daarvoor moet je bij Gerard Nijkamp zijn.’'

Toch is het aardig om eerst de werkwijze van Raiola eens onder de loep te nemen. De veelbesproken zaakwaarnemer is wat in de voetbalwereld ook wel een ‘dealmaker’ wordt genoemd, en minder een echte ‘spelersbegeleider’ in de klassieke zin van het woord. Hij is een grote spin in het web, met niet alleen een imposant netwerk van spelers, maar óók van clubs.

Naast PEC heeft ook AZ in Nederland een opvallende link met Raiola. Voormalig clubscout en oud-speler José Fortes Rodriguez is sinds mei 2015 compagnon van de Italiaanse/Nederlandse makelaar. Raiola transfereerde onder anderen Steven Berghuis naar Watford, en behartigt tevens de belangen van AZ-spelers als de eerder genoemde Rienstra, Derrick Luckassen, Dabney dos Santos, Pantelis Hatzidiakos en de toptalenten Myron Boadu en Owen Wijndal.

In tegenstelling tot veel andere zaakwaarnemers, vraagt Raiola bij de meeste van zijn spelersdeals geen reguliere commissie van vijf à zeven procent van het bedongen jaarsalaris. Hij wil bovenal een percentage van de toekomstige transferopbrengst in handen krijgen: minimaal dertig procent, soms zelfs vijftig. De miljoenentransfer van Paul Pogba is daar een bekend voorbeeld van. Toen de voetballer in 2012 transfervrij naar Juventus ging, bedong Raiola zo’n dertig procent van de transferrechten van Pogba.

Zo werkt de Haarlemmer vaker. Voetballers zijn voor hem investeringsvehikels. Via zijn grote netwerk van clubs brengt Raiola spelers onder op verschillende niveaus, van ManUnited en Juventus tot een club als PEC. Worden die spelers later getransfereerd, dan pakt de wheeler dealer zelf vaak een fors deel. Geregeld neemt hij een risico door meerdere jonge spelers aan zich te binden, waarvan de meesten weer snel onder de radar verdwijnen. Maar één diamantje is vaak genoeg.

,,Ik ontken niet dat we een goede relatie hebben met Raiola’', aldus technisch directeur Nijkamp van de Overijsselse club. ,,Maar de sleutels van het stadion houden wij echt wel op zak, hoor. We hadden bijvoorbeeld ook Bouy opnieuw kunnen huren, maar dat hebben we niet gedaan, mede omdat we de balans tussen huurlingen en eigen spelers goed willen bewaken. Het is niet zo dat elke speler uit de Raiola-stal hier zomaar binnenkomt. Bovendien: ook met een kantoor als dat van Wasserman (Rob Jansen, Chiel Dekker, red.) doen we geregeld zaken.’'

Toch is Raiola veruit het meest dominant in Zwolle, zo blijkt uit de transacties van de laatste jaren. De wederzijdse samenwerking kende al snel een voltreffer: Tomas Necid, de Tsjechische spits die in 2015 van grote waarde was voor PEC, als huurling van CSKA Moskou. Ook de Finse Nederlander Thomas Lam, afgelopen zomer verkocht aan Nottingham Forest, werd een waardevolle speler voor PEC. Recente deals zoals die van Hachim Mastour (Milan) en Gustavo Hebling (PSG) draaiden daarentegen op een teleurstelling uit.

PEC Zwolle is niet de eerste club die zich nadrukkelijk laat helpen door een zaakwaarnemer moderne stijl; mannen die net zo gemakkelijk op de stoel van een speler gaan zitten, als op die van een club. Andere grote internationale makelaars zoals Pini Zahavi of Jorge Mendes sturen complete netwerken aan van clubs, waarbinnen spelers soepel worden getransfereerd, niet zelden met miljoenen aan smeermiddel.

Portugese topclubs laten zich al jaren aansturen door dealmakers en investeringsfirma’s, die Benfica of Porto aan goede spelers helpen, niet zelden met een aanlooproute vanuit Brazilië. En zo lopen er lijntjes tot in alle Europese uithoeken.

Bij PSV maakte Vlado Lemic jarenlang de dienst uit. De Serviër behartigde niet alleen de belangen van diverse PSV-spelers zoals Alex en Heurelho Gomes, hij fungeerde ook als huismakelaar van de Brabantse club. Het hielp PSV in het eerste decennium van deze eeuw vaak aan een uitstekende selectie, maar toenmalig directeur Jan Reker brak rigoureus met Lemic. Zijn macht werd domweg te groot.

Een ander voorbeeld: zaakwaarnemer Rob Jansen die Feyenoord rond 2007 hielp aan het versterken van de selectie, met spelers zoals Tim de Cler, Roy Makaay, Giovanni van Bronckhorst en Kevin Hofland. ,,Wij zouden zoiets nooit toestaan’', zegt Heracles-voorzitter Jan Smit, die onlangs aankondigde werk te maken van de uitdijende macht van zaakwaarnemers, zodra hij gestopt is in Almelo.

,,Het is te gek voor woorden wat je allemaal meemaakt’', aldus Smit. ,,Het groeit compleet scheef, omdat clubs zo gek zijn om naar de pijpen van zo’n zaakwaarnemer te dansen. Terwijl ik altijd denk: er zijn voetballers genoeg. Wij laten ons niet ringeloren.’' Deals zoals Raiola ze vaak maakt, waarbij een voetballer transfervrij of tegen een kleine vergoeding wordt gestald, in ruil voor een deel van de transferrechten: bij Heracles zal het volgens Smit nooit gebeuren.

,,Geen sprake van’', aldus de preses. ,,Op die manier geef je je toekomstige kapitaal weg aan een zaakwaarnemer. Die mannen willen soms doodserieus de helft aan toekomstige transferopbrengst opeisen. Krankzinnig.’'

Nijkamp kijkt daar minder rechtlijnig naar. ,,Het ligt heel erg aan de situatie’', aldus de PEC-directeur. ,,Aan de speler, de constructie, het standpunt van de verkopende of verhurende club. We proberen altijd te kijken wat voor PEC de beste deal is. Het enige wat we nooit doen, zijn gelimiteerde transfersommen. Verder sluiten we op voorhand geen mogelijkheden uit. Stel je voor dat je Messi krijgt aangeboden. Hou je dan, zoals Jan Smit misschien doet, heel principieel alle deuren dicht? Of ga je toch proberen hem te halen?’’

Sjoerd Mossou, De Stentor, 27-01-2017

Naschrift: Niet lang na het verschenen verhaal over het Zwolse netwerk dat regelmatig interessante huurlingen opleverde, kondigde PEC Zwolle een huurstop af. De club wilde geen spelers meer lenen. Huurlingen vertegenwoordigen immers geen transferwaarde voor de club en de toewijding van een speler die weet dat hij tijdelijk in Zwolle verblijft, kan ook te wensen overlaten. Zo klonk het nadat PEC in het laatste jaar van trainer Ron Jans maar net het vege lijf in de eredivisie wist te redden.

Dat jaar stond symbool voor het overmoedige en onnavolgbare beleid van de clubleiding. De selectie van PEC bestond in het slechte seizoen 2016/2017 uit 28 spelers. John van ‘t Schip, opvolger van Jans, kreeg een stuk of acht spelers minder tot zijn beschikking. PEC wilde met een kleinere maar hechtere groep gaan werken. Twee jaar later bestond de selectie alweer uit 25 spelers. Huurlingen? Uit den boze, stelde PEC, tenzij vriend van de club Mino Raiola in de onderhandelingen over Thomas Lam met twee Italiaanse jeugdinternationals (Scamacca en Tripaldelli) en oude bekende Ouasim Bouy op de proppen komt.

Terell Ondaan en Ruben Ligeon, spelers die al jaren niet tot nauwelijks iets hadden laten zien op een acceptabel niveau en waar het scoutingsteam ook niet in gekend werd, kregen in Zwolle doodleuk een tweejarig contract voorgeschoteld, om een paar maanden later te concluderen dat ze overbodig geworden zijn en dat de trainer van ze af wil.

PEC solliciteerde, na de geweldige jaren na de promotie en de indrukwekkende entree van Gerard Nijkamp, onder dezelfde technisch directeur naar degradatie. In zijn laatste jaren was er in zijn aankoopbeleid geen lijn, geen visie, geen creativiteit, geen zakelijkheid en geen communicatie met de meeste scouts te bespeuren. 

Bij zijn afscheid stelde Nijkamp te hopen dat zijn opvolger zou voortborduren op zijn legacy. Het omgekeerde gebeurde. Mike Willems trof scheve gezichten in het scoutingsteam, relatief dure contracten en een door roddel en achterklap gedomineerde sfeer in de organisatie aan. De oud-speler was nog niet begonnen of hij had drie personeelsleden op de stoep staan die door zijn voorganger een contract toegezegd hadden gekregen. Ook Willems heeft in zijn eerste jaar al wat missers genoteerd. Thomas Bruns en Iliass Bel Hassani waren na een half jaar al klaar in Zwolle en Dennis Johnsen overleefde de schifting in de winterstop maar net, ondanks dat je de klok erop gelijk kon zetten dat de speeltuinvoetballer PEC geen rendement meer zou opleveren.

En ook Willems blijkt niet vies van een hereniging. Echter doet de huidige technische man dat onder verantwoorde voorwaarden. Jesper Drost, heeft hij het niveau nog wel? Wellicht niet, maar dan heeft dat PEC nauwelijks iets gekost. Komt het er in Zwolle opnieuw uit, is de club met een prestatiecontract met optie spekkoper. Willems liep na zijn aanstelling tegen de ene na de andere onaangename verrassing aan, om over het in gebreken blijvende topsportklimaat nog maar te zwijgen. Al gelden ook voor de technische baas na zijn eerste seizoen waarin PEC ontsnapte aan degradatie geen excuses meer. 

De sfeer is verbeterd, het topsportklimaat krijgt gestalte en het elftal blijft ondanks de bezuinigingen grotendeels intact. Het zou echter ook eens prettig zijn voor de achterban als PEC voor een vacante positie niet bij een bekende van club, trainer of een bevriende makelaar uitkomt, maar met een vrucht van haar talentenspotters komt. Als PEC in deze mate blijft herenigen, afgaat op de wensen en de voorkeuren van hoofdtrainers en de oren laat hangen naar zaakwaarnemers, kan de club het scoutingsteam net zo goed opdoeken.