Al 100.000 Nederlanders geloven in complot ‘kwaadaardige elite’, en dat aantal neemt verder toe

Al meer dan 100.000 mensen in ons land geloven in een kwade elite die achter de schermen aan de touwtjes trekt. Die extremistische groepering dreigt zich in een uiterste geval zelfs af te splitsen van de samenleving met alle gevolgen van dien, waarschuwt veiligheidsdienst AIVD in een rapportage.

In de coronaperiode won de complottheorie terrein: het coronavirus zou bewust zijn ontwikkeld en verspreid, door een kwaadaardige groep leiders die in de schaduw de touwtjes in handen zou hebben, met als doel om via de wetenschap, de media en grote bedrijven totale wereldcontrole te vergaren. Het World Economic Forum van Klaus Schwab wordt in dat verband vaak genoemd, ook door Forum voor Democratie van Thierry Baudet.

Volgens de AIVD is de complottheorie zo ‘wendbaar’ dat die door een groep van zo’n 20 aanjagers in ons land steeds ‘aangepast’ kan worden aan de actualiteit. Zo wordt inmiddels ook de oorlog in Oekraïne erin betrokken, maar bijvoorbeeld ook het treinongeval bij Voorschoten. De dienst wil overigens niet zeggen wie die 20 aanjagers zijn. De 100.000 aanhangers zijn ‘geteld’, het blijft een schatting, vooral op basis van likes en commentaren op social media.

Luister ook naar onze podcast Politiek Dichtbij, en abonneer je via Spotify of Apple:

Die complotten leidden volgens de dienst al tot onlinebedreigingen, maar ook brandstichting bij GGD-locaties, of het openbaar maken van adresgegevens van wetenschappers.

De populariteit wordt volgens de AIVD gevoed door onvrede onder burgers, bijvoorbeeld over het grote aantal crisissen in de politiek: van de toeslagenaffaire tot de bevingsschade in Groningen, van de stikstofdiscussie tot de asielcrisis.

Wat daarbij ‘helpt’ is dat de aanhangers heel ‘inclusief’ zijn, vertelden analisten in een briefing aan de media. Ofwel: iedereen mag erbij en overtuigingen hoeven niet één-op-één overeen te komen, zolang de gemeenschappelijke vijand maar de kwaadaardige elite is.

Hoewel de aanjagers van de groep niet expliciet aanzetten tot geweld, kan dit wel het gevolg zijn, vreest de AIVD. De arrestatie van een man die een moordaanslag op premier Mark Rutte wilde plegen is een voorbeeld, net als de man die met een brandende fakkel opdook bij het huis van D66-leider Sigrid Kaag.

AIVD-analisten beseffen maar al te goed dat hun analyse ook olie op het vuur kan zijn. Zie je, kunnen complotdenkers zeggen, de geheime dienst waarschuwt voor groepen die kritiek hebben op de overheid. Maar het rapport benadrukt dat kritiek op de staat kan, mag en moet. Maar het kwaadwillende narratief is ‘feitelijk onjuist’, schrijft de dienst. En dat verhaal ondermijnt het vertrouwen óók tussen burgers onderling.

Overigens is de rapportage er niet één zonder hoop. De ‘democratische rechtsorde’ is ‘weerbaar’, schrijft de AIVD. ‘Het is onwaarschijnlijk dat deze zomaar uit elkaar zal vallen.’ En de ‘bewustwording’ rond complotten ‘neemt toe’.

Dat bijvoorbeeld een land als Rusland - dat populair is in het kwaadaardige elitekamp - de complotten zal gaan voeden om ons land instabieler te maken, vreest de dienst niet. Daarvoor is ons land, zeggen analisten, te pro-Oekraïens. En vooral: niet belangrijk genoeg in vergelijking met Duitsland of Engeland.

Bekijk hier al onze video’s over de politiek: