Zwaar bewapende agenten voor de ingang van de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) Vught © Hollandse Hoogte / ANP

Berichtenservice criminelen was al twee jaar lang reden tot ‘zorgen’, maar ingreep bleef uit

Er waren binnen justitie al sinds 2020 zorgen over een berichtenservice in gevangenissen waardoor criminelen de kans hadden vanuit de cel door te gaan met hun misdaadactiviteiten. Toch werd er niet ingegrepen. Dat is op te maken uit een brief van minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming) aan de Tweede Kamer.

Tobias den Hartog 24-05-22, 13:57 Laatste update: 24-05-22, 15:27

Eind maart legde de minister de berichtenservice eMates plat, nadat het Openbaar Ministerie alarm had geslagen. De berichtenservice stelde bajesklanten in staat om vele berichten per dag - inclusief foto’s en bijlages - uit te wisselen met de buitenwereld.

Zij gaven handgeschreven ‘mails’ aan bajesmedewerkers. Die scanden de berichten en het bedrijf eMates zorgde vervolgens dat ze naar de ontvanger gingen. Die kon weer terugmailen. De gevangenis printte deze berichten dan en gaf ze aan bajesklanten. Het Openbaar Ministerie schrok er echter van dat er soms ‘tientallen’ berichten per dag de bajes uit- en ingaan. Het ‘uitoefenen van toezicht’ staat ‘onder druk’, stelde het OM. De minister greep daarop in en legde het systeem plat.

Volgens de minister klopt het echter niet dat de berichtenstroom ‘oncontroleerbaar was’. Van gedetineerden zoals Ridouan Taghi of gevangenen op de terroristenafdelingen, wordt alle post gelezen voordat die naar binnen of naar buiten gaat. Van het ‘segment’ criminelen net daaronder niet, dat geldt ook voor hun telefoongesprekken.

Zorgen over hoeveelheid

Franc Weerwind, minister voor Rechtsbescherming, bij aankomst op het Binnenhof voor de wekelijkse ministerraad. © ANP

De angst van het OM was echter dat de eMates-service, met vele berichten per dag op en neer, het makkelijker zou maken voor criminelen om vanuit de cel gewoon door te gaan met crimineel handelen. Weerwind schrijft daarom: ,,Wel waren er zorgen over de hoeveelheid berichten die sommige gedetineerden per dag ontvingen.”

Het gevangeniswezen wilde daarom eigenlijk dat het aantal berichten beperkt zou worden, maar daar stak de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) in 2020 een stokje voor. Het kabinet gaat nu kijken of dat niet alsnog wettelijk geregeld kan worden.

Alarm

Vanaf februari sloeg het OM een aantal malen alarm, ook omdat ‘niet altijd duidelijk was met wie gecommuniceerd werd’ door gedetineerden. Al op 11 februari stuurde het OM een brief, maar het duurde nog tot 28 maart voordat het systeem uit de lucht gehaald werd. Volgens Weerwind heeft een brief van het OM met nadere toelichting van de zorgen hem pas op 23 maart bereikt, ook wist hij naar eigen zeggen tot mei niet van een gesprek tussen het OM en gevangenisorganisatie DJI.

Wat verder blijkt is dat er eigenlijk nooit goed is nagedacht over de berichtenservice en de mogelijke risico’s. De Auditdienst Rijk (ADR) doet daar nu onderzoek naar. De minister erkent al wel dat de ‘samenwerking met eMates niet is geëvalueerd’. ,,En de verwerking van persoonsgegevens is niet eerder onderwerp van gesprek geweest.” Het lijkt er zelfs op dat er nauwelijks of zelfs nooit contact met het bedrijf is geweest. ,,ADR heeft de opdracht gekregen te onderzoeken hoe eMates werkt, welke risico’s er aan verbonden zijn en hoe deze gemitigeerd kunnen worden. Daarnaast wordt onderzocht hoe de huidige situatie heeft kunnen ontstaan.”

Gevolg van het onderzoek is overigens wel dat gedetineerden die geen kwaad in de zin hadden ook verstoken zijn van de berichtenservice. Tot het onderzoek van de ADR is afgerond wordt de berichtenservice niet hervat.

Tweede Kamerlid Michiel van Nispen (SP) hekelt het gebrek aan afspraken tussen het gevangeniswezen en eMates. ,,Ik vind het onbegrijpelijk dat hier nooit goede afspraken over zijn gemaakt. Het gevolg is nu dat er veiligheidsrisico’s zijn ontstaan en het hele systeem is uitgezet. Daarvan zijn álle gedetineerden en de achterblijvers, zoals de familieleden met wie zij contact willen onderhouden, de dupe. Daarom moet dit zo snel mogelijk worden opgelost.”

Bekijk onze nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: