,,Vandaag, hier, eindigt het. Hier op ons congres in Den Bosch stap ik het podium af." Dat zijn de woorden waarmee Pechtold (52) zijn afscheid vanmiddag aankondigde. Komende dinsdag vertrekt hij uit de Tweede Kamer. Dezelfde dag zal de fractie een opvolger kiezen.

Pechtold nam het besluit om op te stappen al eerder. En wijst daarmee van de hand dat zijn besluit gerelateerd is aan recente publicaties. In de media werd regelmatig gespeculeerd dat hij zou vertrekken, maar dit werd telkens tegengesproken vanuit de partij.

Tekst loopt door onder de foto

Pechtold is sinds 2006 de politiek leider van de partij, en boekte grote successen. Maar zijn imago liep schade op door perikelen in de privésfeer. Zo beschuldigde zijn ex-vriendin Anne Lok, tevens voormalig fractievertegenwoordiger van D66 in Meppel, hem van machtsmisbruik en wangedrag. Ook doet zijn partij, sinds vorig jaar een van de vier coalitiepartners, het inmiddels slecht in de peilingen.

Pechtold zei in zijn afscheidsspeech er niet blind voor te zijn dat D66 de kiezersgunst niet mee heeft. ,,Ik heb het eerder meegemaakt. Het brengt ons niet in verwarring. We zijn wel de grootste progressieve partij van Nederland.”

Bij de vorming van het kabinet-Rutte III had Pechtold het met zijn onderhandelingspartner Wouter Koolmees, inmiddels minister van Sociale Zaken, gehad over een eventuele afstraffing door de kiezer. ,,Zou dat het met dit regeerakkoord waard zijn?”, vroeg Pechtold hem. ,,‘Absoluut’, zei Wouter.”

Volgens Pechtold zit de schoonheid in de politiek niet in het eigen verkiezingsprogramma, maar in het compromis. ,,In een democratie krijg je nooit 100 procent, zeker niet in een Tweede Kamer met 13 partijen. Het zijn families van christenen, liberalen, socialisten. Die families zijn altijd kleiner dan 76 zetels.” 

Toen D66 de vorige kabinetsperiode in de oppositie zat, werkte zijn partij samen met ChristenUnie en SGP samen met het kabinet. ,,We werden geprezen voor onze constructieve oppositie. Ik heb nooit wat gehad met roeptoereren over het kerkhof van het eigen gelijk. Je moet oog hebben voor de ander, oog voor de samenleving als geheel. De verzuiling bestaat niet meer, het is een relikwie uit het verleden. Maar we moeten oppassen voor een nieuwe verzuiling: de verzuiling van het eigen gelijk.”

Ook viel hij in zijn speech zijn politieke vijanden Geert Wilders (PVV) en Thierry Baudet (Forum voor Democratie) aan – zonder hen bij naam te noemen, net als zijn partijgenoot minister Sigrid Kaag vorig weekend deed in de Abel Herzberglezing. Hij zei zich ‘met iedere vezel in zijn lijf’ te verzetten tegen intolerantie. ,,Blijf waakzaam als anderen in slaap sukkelen. Blijf opstaan tegen populisme en onverdraagzaamheid.”

Pechtold zei zijn aftreden niet in het Haagse perscentrum Nieuwspoort bekend te willen maken, of in een ander zaaltje in Den Haag. Het moest gebeuren op het congres, tussen partijleden. Daar verhaalde hij over de wederopstanding van D66, hoe de partij na een dieptepunt van 3 zetels ging winnen tot de 19 zetels die de partij nu in de Tweede Kamer bezet.

,,Dat was geen rechte lijn. Ik gun mijn opvolgers partijleden die kritisch meedenken, jullie incasseringsvermogen. Er staan grote opgaven te wachten. Keuzes die gemaakt moeten worden.” Hij noemde het klimaat en schone energie en een humane vluchtelingenopvang als voorbeelden. ,,D66 is harder nodig dan ooit.”

Op het eind van zijn speech bedankte hij ‘zij die er niet voor betaald krijgen’: het thuisfront. Zijn kinderen Elske en Jacco en vrouw Froukje. ,,Een thuisfront dat ik iedere politicus wens. Ik ben vastberaden en nieuwsgierig naar wat morgen brengen zal. Ik heb zin in een nieuw avontuur. Het is mooi geweest.” 

Premier Rutte noemt het vertrek ,,een groot verlies voor zijn partij en voor de Nederlandse politiek. Maar ik zal hem ook persoonlijk erg gaan missen." Daarnaast roemt hij het debatterende vermogen van Pechtold. Rutte noemt Pechtold ,,een uitstekend debater, die houdt van het politieke handwerk", ,,een hartstochtelijk verdediger van de democratie" en ,,iemand met wie je altijd zaken kunt doen".

Ook Klaas Dijkhoff (VVD) is vol lof: ,,Zijn afscheid is zo verrassend als hij tijdens een debat uit de hoek kon komen. Een bijzonder mens en goed politicus verlaat nu de Kamer. Hij voerde constructieve politiek, zowel in de oppositie als in de coalitie. En natuurlijk een scherp, inhoudelijk debater. Ik wens hem alle goeds.''

PvdA-leider Lodewijk Asscher zal de gewezen politicus naar eigen zeggen gaan missen: ,,Alexander Pechtold stopt. Ik ga het missen, de scherpe dialogen met deze waardige tegenstander, maar vooral ook de mooie samenwerking met een zeer gewaardeerde collega. Altijd ten dienste van de democratie. Ik wens hem alle goeds voor de toekomst!''