Geen paradijs, wel een heel gelukkig land

PositiviteitNederland is een land waar weinig te klagen valt, constateerde de Nederlandse Engelsman en journalist Simon Kuper tijdens de verkiezingscampagne. In de verkiezingsuitslag ziet hij een bevestiging van zijn waarneming.

Simon Kuper 19-03-17, 07:42 Laatste update: 06-09-17, 11:59

Financial Times-journalist Simon Kuper © Huisman Media via DVHN

Vanaf nu kunnen Europese journalisten zich bezighouden met het echte gevaar: dat Marine Le Pen in mei misschien de Franse president wordt

Ik groeide in de jaren 70 en 80 op in het tevreden Nederland. Dissidenten waren er schaars. Behalve over futiliteiten viel er namelijk weinig te klagen. Premier zijn was in Nederland daarom makkelijker dan elders. Ruud Lubbers was twaalf jaar lang een geliefde technocratische leider die zijn eigen moment van opstappen koos. Daarna was Wim Kok dat acht jaar lang idem dito. Na 1973 werd alleen Jan Peter Balkenende een keer uit zijn ambt weggestemd. Voor meer baanzekerheid moest je een communistische dictatuur beginnen. Volgens Mark Bovens, professor aan de Universiteit van Utrecht, claimde in 1999 alleen Noord-Korea een even hoog vertrouwen van burgers in de politiek als in Nederland.

De Nederlandse zelfgenoegzaamheid zakte ineen tussen 2001 en 2008 - de periode van 11 september, de opkomst van Pim Fortuyn, twee binnenlandse politieke moorden, de invoering van de euro, en de financiële crisis. Maar de verkiezingsuitslag van woensdag geeft aan dat Nederland weer richting de oude tevredenheid schuifelt. Zelfs de waarschijnlijke coalitie gefundeerd op VVD, CDA en D66 doet twintigste-eeuws aan.

De oude tevredenheid zal nooit meer geheel terugkeren, vooral omdat die zo bizar hoog was. De Amerikaanse academicus Ronald Inglehart, leider van de toonaangevende world values survey, gaf dit in 2000 mooi weer in een grafiek in The Washington Quarterly. De grafiek toonde het tevredenheidsniveau in zo'n dertig landen, zoals gemeten in de 'world values' onderzoeken. Het meest ontevreden waren de Moldaviërs, gevolgd door Wit-Russen en Oekraïners. Amerikanen (toen nog), Belgen en Ieren waren erg tevreden, maar welk land stond helemaal rechtsbovenaan op de grafiek te blaken van blijdschap? U raadt het al.

Nog steeds hebben Nederlanders heel veel om tevreden over te zijn. In januari bezocht ik voor mijn krant de Financial Times het Groningse Oude Pekela, het dorp met de laagste inkomens van Nederland. (Het verhaal verscheen nadien ook in het AD.) Ik fietste er vier dagen rond en ging stomverbaasd weer weg. Ik had eenzelfde soort armoede en woede verwacht die ik in arme Franse en Britse wijken had aangetroffen, maar nee hoor. De Pekelder woningen zagen er verzorgd uit, de staat zorgde voor mooie sportvelden en een cultureel centrum, en zelfs uitkeringstrekkers leidden een menswaardig bestaan. De meeste Pekelders accepteerden de aanwezigheid van een asielzoekerscentrum in het dorp. Vooral veel kerkgangers draaiden er vrijwilligersdiensten. Als dit het armste dorp van Nederland is, dacht ik, dan is Nederland een succesvol land.

Ja, het heeft grote problemen in de zorg. Ja, er zijn achterstandswijken. Ja, een mildere vorm van het PVV-populisme heeft ook andere partijen besmet. Er zijn zowel allochtonen als autochtonen die geen democraten zijn en/of zich asociaal gedragen. Maar wie Nederland vergelijkt met alle samenlevingen die ooit werkelijk hebben bestaan, en niet met het bijbelse paradijs, moet concluderen dat het er goed gaat. Er zijn weinig landen waar mensen met minder werkuren meer geld verdienen. Tussen 1982 en 2008 beleefde het land 26 jaar onafgebroken economische groei zonder recessies, een wereldrecord.

Er is in Nederland sinds 9/11 één persoon, Theo van Gogh, door een islamitische fundamentalist vermoord. Dat is heel erg, maar zelfs voor Europese begrippen weinig. Wellicht hebben een paar Scandinavische landen en Luxemburg betere maatschappijen geschapen, maar daarmee houdt het toch echt op.

Hoopvol

Wellicht hebben een paar Scandi-navische landen en Luxemburg betere maat-schappijen geschapen, maar daarmee houdt het toch echt op

Hoezeer Nederlanders ook klagen, de meesten lijken dat wel te beseffen. Na een peiling van I&O Research onder ruim 6.000 Nederlanders voor deze krant in februari concludeerde onderzoeker Peter Kanne: 'Slechts 14 procent van de Nederlanders geeft aan teleurgesteld te zijn over Nederland.' De rest was hoopvol (37 procent) of neutraal (49 procent). Het is waar dat de VVD woensdag acht zetels verloor, maar als de leidende regeringspartij de grootste partij blijft, zijn kiezers blijkbaar niet zó boos. Mark Rutte gaat vooralsnog Lubbers en Kok achterna. En als andere kiezers op groene partijen of zelfs de Partij voor de Dieren stemmen, dan voelen ze blijkbaar dat hun basisbehoeften zijn vervuld.

Vergelijk de Nederlandse situatie eens met omringende landen. Duitsland heeft veel meer stress van de Russische pesterijen en de vluchtelingenstromen uit het Midden-Oosten. In Parijs, waar ik woon, is er zoveel gegronde angst voor het terrorisme dat we het normaal zijn gaan vinden dat soldaten met machinegeweren langs de bakkerij op de hoek wandelen. Frankrijk leeft onder een schijnbaar eindeloze staat van beleg. De tot voor kort gedoodverfde favoriet om de aanstaande presidentsverkiezingen te winnen, François Fillon, staat nu officieel onder verdenking 880.000 euro aan belastinggeld aan zijn vrouw en kinderen te hebben doorgesluisd voor fictieve baantjes. Toch hoopt hij nog steeds president te worden. Tegenstreefster Marine Le Pen heeft haar eigen geldschandalen. Zoiets gebeurt in Nederland niet.

In het VK, waar ik vandaan kom, stormt de regering zo onbezonnen op een harde Brexit af, dat de verantwoordelijke minister David Davis ontspannen toegaf dat hij de kosten van een Brexit zonder deal met de EU (een zeer waarschijnlijke uitkomst) niet eens heeft berekend. Dan liever de Nederlandse boekhouderspolitiek, met het campagnegeneuzel over hoeveel miljard elke kneuterpartij aan a, b en c wil uitgeven.

Live verslag

Toch vlogen buitenlandse journalisten deze week massaal naar dit succesvolle land om te zien of Geert Wilders de verkiezingen zou 'winnen'. Veel Spaanse radiozenders deden woensdag bijvoorbeeld live verslag vanuit Nederland. Het lijkt wel dat ze het verhaal van Wilders geloofden dat hij 'de stem van het volk' is. Hij is echter slechts de stem van 13 procent van het volk. Tel daar de twee zetels voor het Forum voor Democratie bij, en het Nederlandse rechtspopulisme is er na 15 jaar nog steeds niet in geslaagd ook maar in de buurt van 20 procent te komen.

Toen de exitpolls dat woensdagavond bevestigden, zullen de Spanjaarden massaal naar Schiphol zijn gesneld om de laatste vlucht naar huis te halen. De coalitieonderhandelingen zullen geen buitenlander meer boeien. Vanaf nu kunnen Europese journalisten zich bezighouden met het echte gevaar: dat de extreem-rechtse Marine Le Pen in mei misschien de Franse president wordt.

De komende jaren is er voor buitenlanders hopelijk geen Nederlands 'verhaal' meer. Natuurlijk, het oproer kan hier weer terugkeren, bij een terroristische aanslag of een nieuwe vluchtelingenstroom. Het kan echter ook goed dat Nederland weer in een lange saaie fase belandt, waarin zorg de 'drie i's' van immigratie, integratie en islam vervangt als grootste politieke thema. Dat zou logisch zijn in een vergrijzend land, waar steeds meer mensen oud worden zonder partner (vaak na scheidingen) en in toenemende mate zonder kinderen. Het beste wat Nederlandse moslims kan overkomen, is dat de politiek hen simpelweg vergeet en hen gewoon als Nederlanders gaat behandelen.

Als dat gebeurt, kan Wilders zijn huidige carrièrepad voortzetten en steeds meer een internationale in plaats van een Nederlandse politicus worden. Vooral in de VS en Israël presenteert hij zich als de eenen-twintigste-eeuwse Churchill die Europa tegen het 'islamofascisme' beschermt. In Nederland zelf is niet zoveel meer voor hem te halen. De prestatie van de Lijst Pim Fortuyn in 2002 - 26 zetels, de piek van het Nederlandse rechtspopulisme - zal hij misschien nooit evenaren. In dat geval zijn er bij de volgende Tweede Kamerverkiezingen maar drie buitenlandse journalisten.

Op woensdagavond, nadat de exitpolls verschenen, mailde een Nederlandse vriend mij: 'Nederland een normaal, redelijk gelukkig land.' Ik mailde terug: 'Nee! Een buitengewoon gelukkig, geslaagd land.'