Hoe de overheid mensensmokkel en uitbuiting in de hand werkte: het falen van het ‘wokakkoord’

Mensensmokkel, onderbetaling, veel te lange werkdagen en zelfs kinderarbeid. Het rapport dat de Arbeidsinspectie opstelde over misstanden in de Aziatische horeca bezorgt ook minister Karien van Gennip het schaamrood op de kaken. ‘Arbeidsmigranten moeten behandeld worden als gelijkwaardige en volwaardige deelnemers van onze samenleving’, schrijft ze aan de Tweede Kamer. ‘Hierbij horen fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden. Misstanden zouden niet plaats mogen vinden.’

Toch is dat wel gebeurd. En het gekke is: de overheid heeft daar actief aan bijgedragen.

In 2014 sloot minister Lodewijk Asscher het zogeheten ‘wokakkoord’. Aziatische restaurants zaten te springen om koks om hun Chinese, Thaise en andere oriëntaalse specialiteiten te bereiden. Volgens de regels die toen golden zouden zij eerste werkloze Nederlandse koks moeten aannemen. Maar omdat die de kennis van de Aziatische keukens ontbeerden, werd door Asscher een uitzondering gemaakt. De restaurants kregen ontheffing om geschoolde koks uit Azië te werven. Onder minister Wouter Koolmees werd die regeling zelfs uitgebreid.

Tot vorig jaar. Publicaties over misstanden door onderzoeksplatform Investico zorgden ervoor dat er voorlopig geen koks meer naar Nederland mochten worden gehaald. Sinds 1 januari van dit jaar is dat besluit officieel bekrachtigd.

Luister ook naar onze podcast Politiek Dichtbij, en abonneer je via Spotify of Apple:

Het rapport van de Arbeidsinspectie bevestigt nu die bevindingen: bij de 50 Aziatische horecazaken die werden onderzocht, werden in totaal 111 overtredingen vastgesteld, met 76 boetes tot gevolg, die samen optellen tot 116.250 euro. In meer dan de helft van de onderzochte restaurants bleek er iets mis.

Vaak ging het om overschrijding van de arbeidstijdenwet: personeel werkte bijvoorbeeld 12 uur per dag. Elf keer was er sprake van kinderarbeid, waarbij het ook regelmatig voorkwam dat kinderen alcohol schonken aan gasten. Maar ook bleek personeel minder dan het minimumloon te verdienen, of werd te weinig vakantiegeld uitbetaald.

In zeventien gevallen werden er ook boetes uitgedeeld omdat de regels voor buitenlandse koks werden omzeild. Zo trof een inspecteur in de keuken een Chinese ict’er aan die helemaal geen specialiteitenkok bleek. ‘Hij heeft 8000 euro moeten betalen aan een bureau in China voor deze baan’, staat in het rapport. ‘Hij is alleen maar werkzaam als frituurkok.’

Ook werd er personeel aangetroffen dat alleen maar stond te schoonmaken in plaats van koken. Onderbetaling speelde hier ook een rol. Of koks waren aan het werk in een ander restaurant dan waarvoor de vergunning was aangevraagd. In deze gevallen was er volgens de Arbeidsinspectie mogelijk sprake van mensensmokkel, illegale tewerkstelling of andere strafbare feiten.

En ook met de huisvesting bleek meer dan eens wat mis. Medewerkers sliepen bijvoorbeeld boven het restaurant terwijl dat niet mocht. ‘Na een tip is de gemeente weer gaan kijken waarop bleek dat de medewerkers er weer hun intrek hadden genomen. De gemeente heeft nu de ruimte verzegeld en zal vaker controleren op illegale bewoning’, zo staat er te lezen.

De Arbeidsinspectie waarschuwt voor de kwetsbare situatie waarin de ingevlogen koks zitten: ‘De arbeidsmigranten zijn niet alleen voor werk en loon afhankelijk van de werkgever, maar veelal ook voor huisvesting en verzekeringen, en niet in de laatste plaats ook voor behoud van hun verblijfsvergunning. Vaak spreken ze alleen de taal van het land van herkomst. Meldingen over misstanden of slechte arbeidsomstandigheden worden veelal niet door werknemers zelf gedaan uit angst om hun verblijfsvergunning kwijt te raken.’

Minister van Gennip schrijft aan de Kamer dat de regeling voor Aziatische koks definitief komt te vervallen. ‘Ik vind het niet gepast om een sector te faciliteren waar, in deze mate, sprake is van overtredingen en misbruik.’

Bekijk hier al onze video’s over de politiek: