Kabinet sleutelt nog aan nieuwe wet, maar gaat komende weken al panden opeisen voor asielopvang

Dat melden minister voor Volkshuisvesting Hugo de Jonge (CDA) en staatssecretaris voor Asiel Eric van der Burg (VVD) na afloop van de ministerraad. Het kabinet zit al lang in de maag met de overlopende asielopvangcentra, afgelopen nacht moesten opnieuw meer dan dertig nieuwkomers op stoelen slapen bij het aanmeldcentrum in Ter Apel. Nu is het kabinet steeds afhankelijk van vrijwillige hulp van burgemeesters en gemeenteraden. 

Daarom sleutelt het kabinet aan de noodwet die asielopvang kan afdwingen. Dat is ‘een laatste redmiddel’, stellen Van der Burg en De Jonge. ,,Die wet zal mogelijk maken dat gemeenten de taak krijgen om een asielopvang te bieden”, zegt Van der Burg. ,,De meeste gemeenten zullen zelf meewerken, maar zo kunnen we gemeenten die achterliepen wat achter de vodden zitten.” Het maken van de wet duurt nog even, voor de zomer moet dat lukken. 

Luister ook onze podcast Politiek Dichtbij

Tot die tijd zijn er al andere noodgrepen mogelijk: volgens de huidige wetgeving kan het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) ook zonder formeel bestuursakkoord met een gemeente een pand in gebruik nemen. Ook kan het Rijk de vergunningverlening voor opvanglocaties naar zich toe trekken en zelf plekken aanwijzen, zoals nu soms al gebeurt bij grote Windmolenparken. ‘Het kabinet vindt de opvang van asielzoekers van nationaal belang’, stellen de bewindspersonen. Daarom moeten er behalve Ter Apel nog drie aanmeldcentra komen in Nederland. 

In totaal hebben De Jonge en Van der Burg  nu ruim twintig rijkspanden op het oog die snel dienst kunnen doen als opvanglocatie. ,,De tijd is voorbij dat een gemeente zegt ‘ik vind het wel fijn dat de buurman een stapje harder loopt’”, zegt De Jonge. Van der Burg: ,,Ik had het absoluut niet gewild, maar toch: de komende weken gaan we tegen een aantal gemeenten zeggen: u hebt een geschikt pand, de vergunningen zijn in orde, is in eigendom van COA of het rijk, dus in dat pand gaan we asielzoekers opvangen. We wilden het eigenlijk niet zonder akkoord van de gemeente, maar de wet staat dit toe.” Van der Burg wil niet vooruitlopen op de precieze locaties. 

Groot probleem is ook de uiterst trage uitstroom van statushouders naar een sociale huurwoning. Dat loopt spaak, waardoor de opvangcentra vol blijven. Momenteel wachten nog ruim zesduizend statushouders op een huis. Zij houden dus nog plekken bezet die anders voor asielzoekers beschikbaar zouden zijn. 

Provincies kunnen gemeenten die achterlopen nu al aanspreken, zegt De Jonge. ,,Natuurlijk is het krap, natuurlijk moeten we meer bouwen. Maar nu moeten we versneld statushouders huisvesten in vrijkomende huurwoningen. Ook kijken we naar lege rijksgebouwen voor statushouders.” Dat kunnen kantoren zijn, maar De Jonge wil geen precieze locaties noemen. ,,We zijn voorbij de vrijblijvendheid.”

De gemeenten moeten de komende maanden een forse achterstand inlopen. ,,We zouden 13.500 statushouders huisvesten de eerste helft van dit jaar, we lopen 4500 achter”, zegt De Jonge. ,,Dus we moeten een slag harder lopen. In de huizen die vrijkomen moeten statushouders terechtkunnen. En we moeten gebruik maken van panden die we hebben.”

Een kleine twee weken geleden noemde premier Rutte de asielketen in Nederland nog ‘totaal overspannen’: