Kabinet vindt excuses voor Watersnoodramp niet nodig

Dat zegt minister Mark Harbers in een interview met deze site. De VVD-bewindsman beklemtoont dat je voor het antwoord op de vraag of het kabinet excuses overweegt, terug moet naar de tijd waarin die Watersnoodramp plaatsvond. ,,Het land had vijf jaar Tweede Wereldoorlog achter de rug. Walcheren is onder water gezet.’’ De schade daarvan was volgens hem ‘amper hersteld’. ,,Iedereen, het hele land lag in puin.’’

Zelfs als de Nederlandse overheid de dijken had willen versterken en verhogen, dan ontbraken daarvoor ‘simpelweg de mensen, middelen en het geld’, betoogt Harbers. In de speech die hij woensdag gaf bij de herdenking van de Watersnoodramp erkende hij wel dat ‘we al in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw wisten dat veel dijken in ons land te laag en te zwak waren’.

Maar na de Tweede Wereldoorlog had volgens hem ‘wederopbouw voorrang’. ,,Ons land bewoonbaar en begaanbaar maken, dat vroeg alle aandacht. En ondanks het besef dat de kustverdediging op de schop moest – ondanks de hartenkreten van Johan van Veen – bleef dat werk liggen’’, gaf Harbers woensdag toe.

Op urenlange storm met windkracht 10 en zeewater dat opstuwde tot uitzonderlijke hoogtes van 4,55 meter boven het normale peil, waren de dijken niet berekend. Die braken op ruim honderdvijftig plaatsen. De ramp kostte aan 1836 mensen het leven.

_{Lees door onder de foto van Johan van Veen.}

Met Johan van Veen doelt de minister op de uit Groningen afkomstige waterstaatsingenieur die al vanaf jaren 30 - zo’n 25 jaar voor de Watersnoodramp - artikelen publiceerde waarin hij erop wees dat de dijken langs de Hollandse en Zeeuwse kust te laag waren. In 1939 werd de Groninger secretaris van een Stormvloedcommissie en werkte hij aan een plan om de Zuid-Hollandse eilanden met een dijk aan elkaar te verbinden. Halverwege de oorlog publiceerde hij een plan om de hele kustlijn van Zeeuws-Vlaanderen tot aan Vlieland te sluiten. Intern zijn aan hem volgens het ministerie wél excuses gemaakt.

_{Lees door onder de afbeelding van de ‘Afsluitingsplannen der tussenwateren’.}

Enkele weken na de Watersnoodramp werd Van Veen voorzitter van de Deltacommissie, die de bouw van de Deltawerken voorbereidde. De start daarvan heeft hij meegemaakt. De in 1893 geboren Groninger - ‘een eigenwijs en tegendraads mannetje dat zijn hele leven wist dat hij slimmer was dan anderen’, zo beschrijft Historiek hem - overleed in 1959.

_{Lees door onder de foto van zijn dochter Marianne bij de onthulling van zijn standbeeld in 2020.}

,,Dat een zware storm een ramp van zo’n grootte kon veroorzaken, kwam onder andere door de slechte staat van de dijken’’, erkent Rijkswaterstaat. In Zuidwest-Nederland waren veel dijken te laag en te zwak. De waterschappen hadden in de jaren daarvoor weinig onderhoud gedaan. Ook was er te weinig geld gestoken in de dijken. Volgens Rijkswaterstaat was ‘wel wat’ uitgegeven aan waterveiligheid, maar kreeg dit onderwerp na 1945 ‘minder voorrang door het herstellen van de oorlogsschade’.

Lees hier het volledige interview met minister Mark Harbers.

Deze week was herdenking van de watersnoodramp. Doen we nu genoeg om Nederland te beschermen tegen het water?
,,We doen er alles aan en we hebben natuurlijk een historisch groot antwoord gegeven na de watersnoodramp met het Deltaplan en al die Deltawerken in Zeeland. Dat is inmiddels overgegaan in het Deltaprogramma. Daarin kijken we ieder jaar naar wat de stand nu is en ook verder vooruit. We zijn nu bezig met een hele grote investering om tot 2050 ervoor te zorgen dat alle dijken weer verder op hoogte zijn voor wat er op ons afkomt door wellicht de klimaatverandering.’’

Volgens het internationale klimaatpanel (IPCC) is de zeespiegel aan het einde van de 21ste eeuw op wereldschaal met 26 tot 82 centimeter gestegen. Kijken we ook verder dan 2050?
,,Dit is een van de weinige onderwerpen waarbij we ook verder kijken dan 2050. Zo zijn we nu bezig met groot onderzoek naar wat de zee gaat doen. Gaat die stijgen? En alle scenario’s voor hoeveel. We denken de komende jaren al door over: wat vraagt dat dan van Nederland na 2050 of misschien wel na 2100, want dit zijn zaken van lange adem. De Deltawerken hebben ook van eerste idee tot realisatie zo’n zeventig jaar geduurd. Dus je moet heel ver vooruit kijken.’’

Luister ook naar onze podcast Politiek Dichtbij, en abonneer je via Spotify of Apple:

Is dit een lopend proces dat maar door blijft gaan?
,,Dit zit diep in onze genen. Zo’n ramp als 1953 willen we nooit meer. We moeten er zoveel mogelijk en alles aan doen om dat te voorkomen. Nu al zie je dat. We moeten 1500 kilometer dijken onderhanden nemen. Daar wordt op een aantal plaatsen in Nederland nu al aan gewerkt. Alle Waterschappen hebben voor 1 januari geïnventariseerd: hoe staat het met mijn dijken? Waar moeten we aan de slag? Waar kan dat langer wachten? Zo kunnen we dat hele programma tot 2050 vormgeven. Zodat we precies weten: daar is het op sterkte en daar kan het nog tien of twintig jaar wachten.’’

Nu zijn er nog mensen die de ramp hebben meegemaakt. Het zal niet lang duren of zij zijn er niet meer. Is er iets wat u of het kabinet aan hen wil vertellen?
,,Hun herinneringen gaan echt door merg en been. Ik heb van de week ook zelf gesproken na de herdenking. We hebben allemaal de reportages op tv en in de kranten gezien. Die verhalen moeten we altijd met ons meedragen. het is onze opdracht om ervoor te zorgen dat we het land veilig houden tegen wateroverlast en watersnood. We moeten ervoor zorgen dat die verhalen altijd beschikbaar blijven. Om die reden is er het Watersnoodmuseum, dat ook het nationaal herinneringscentrum is. Vanuit de Rijksoverheid blijven we er financieel aan bijdragen om ervoor te zorgen dat al die verhalen ook voor volgende generaties altijd beschikbaar zijn.’’

Heeft het kabinet nagedacht over excuses maken aan slachtoffers?
,,Ik ben altijd teruggegaan naar die jaren. Er waren waarschuwingen. Johan van Veen heb ik genoemd in mijn toespraak. Maar ik probeer altijd te denken: hoe moet men hier mee aan de slag? Hoe had men dat in hemelsnaam gekund? Het land had vijf jaar Tweede Wereldoorlog achter de rug. Walcheren is onder water gezet. Dat was amper hersteld. Iedereen, het hele land lag in puin. Er waren woningen tekort. Wegen, bruggen, alles moest hersteld worden. Ik denk dat zelfs als men had gedacht: we moeten hiermee aan de slag dat simpelweg de mensen en de middelen en het geld ontbraken. Dat heeft geleid tot deze natuurramp in het meest dramatische scenario. Ik denk dat we er goed aan doen om de mensen die het meegemaakt hebben te eren. Hen eren en ervan blijven leren om ervoor te zorgen dat dit nooit meer gebeurt.’’

Luister ook naar de podcast De vermisten van ‘53. Waarin mensen vertellen die de Watersnoodramp als kind meemaakten.

Bekijk hier hoe de Watersnoodramp afgelopen week in de Tweede Kamer werd herdacht: