Nieuw draaiboek bij ic-tekort: uiteindelijk gaan jongeren voor

Dat blijkt uit de tweede versie van het draaiboek van artsenkoepel KNMG en de Federatie Medisch Specialisten. In juni kwamen de medici met hun eerste opzet. De belangrijkste ethische principes zijn niet veranderd. Nu de artsen bij de generatiecriteria als allerlaatste stap blijven, ligt de bal weer bij het kabinet. 

Het protocol is bedoeld voor het hoogste niveau van de zogenoemde zwarte fase in een zorgcrisis: als door de massale patiëntentoestroom medische afwegingen (als verwachte ligduur en overlevingskans) geen doorslag geven, moeten artsen kiezen op basis van niet-medische criteria. Dat moment wordt landelijk afgekondigd. In Nederland ligt het hoogste niveau van de crisisfase vermoedelijk rond de 2400 ic-bedden (nu zijn in totaal circa 980 ic-plekken bezet). In maart leken de ziekenhuizen af te stevenen op deze strikte triagefase door de grote aantallen nieuwe coronapatiënten, maar een protocol was daar nog niet voor. 

Volgens het protocol spelen ‘eigen schuld’, iemands beroep, status of afkomst geen rol als triage op basis van medische aspecten niet kan. Wel krijgen dan eerst patiënten voorrang die vermoedelijk de kortste behandeling nodig hebben, ook zorgpersoneel gaat voor.
Pas als dan nog steeds te veel patiënten een bed nodig hebben, wordt gekeken naar leeftijd: artsen rekenen met categorieën die twintig jaren omvatten. Dan zou iemand van 0 tot 20 wel een bed krijgen en een patiënt tussen de 40 en de 60 bijvoorbeeld niet (maar dit geldt dus alleen als de patiënten in alle andere opzichten gelijkwaardig zijn). De medisch specialisten spraken voor de tweede versie ook met ouderenbonden en huisartsen. Landelijk ic-voorzitter Diederik Gommers zegt: ,,We hebben van alles opgehaald, we hebben het uitgelegd, de inspectie keek mee, dit is ons verhaal.” 

De inspectie heeft bevestigd dat het draaiboek beschouwd wordt als invulling van de ‘normen voor de goede zorg’. Eerder benadrukte het kabinet dat de politiek uiteindelijk het laatste woord heeft bij het bepalen van niet-medische afwegingen, desnoods met nieuwe wet- en regelgeving. Maar een woordvoerder van de FMS zegt: ,,Als morgen onverhoopt code zwart ingaat, is dit wat ons betreft het draaiboek.”

Minister Tamara van Ark (Medische Zorg, VVD) beraadt zich nog op een inhoudelijke reactie, zegt een woordvoerder: ,,Ze gaat nog in gesprek met jongeren- en ouderenbonden en binnen het kabinet.” In juni sprak haar voorganger Martijn van Rijn (PvdA) stevige taal over de leeftijdscriteria: ,,Ik kan mij niet vinden in een triage waarin leeftijd, los van medisch inhoudelijke overwegingen, een rol speelt”, schreef hij aan de Tweede Kamer. ,,Jongere generaties zouden dan een sterkere morele aanspraak op levensreddende zorg hebben dan oudere generaties, die al veel meer levensjaren hebben genoten. Hiermee wordt uitsluitend een onderscheid op basis van leeftijd gemaakt en dat kan ik niet ondersteunen.” 

Maar artsenkoepel KNMG stelt dat er bij selectie tussen generaties ‘geen leeftijdsdiscriminatie’ plaatsvindt. Van Ark zal nu moeten bekijken in hoeverre ze die redenering kan volgen. Wanneer het kabinet daarover een oordeel velt, kan de woordvoerder niet zeggen.
De FMS stelt dat uit gesprekken over het draaiboek blijkt dat veel artsen het leeftijdscriterium rechtvaardiger vinden dan de ‘volledig willekeurige en voor artsen en patiënten psychisch zeer belastende’ loting. 

Ligduur
Overigens wordt leeftijd pas een factor ná medische afwegingen en de verwachte ligduur, legde KNMG-voorzitter René Heman eerder uit: ,,Zo kan het gebeuren dat een zeventiger na een hartinfarct wel een ic-bed krijgt, omdat hij na een paar dagen weer plaatsmaakt, en een dertiger met corona niet. Deze regels pakken soms nadelig uit voor jongeren, soms voor ouderen.”