Vergrijzend Europa dreigt vast te lopen: deur open voor Noord-Afrikaanse arbeidsmigrant

In voorstellen die naar het Europees Parlement en de lidstaten gaan noemt de Europese Commissie als landen van herkomst Marokko, Tunesië en Egypte. Maar Brussel kijkt ook al naar landen verder weg zoals Nigeria, Senegal, Pakistan en Bangladesh. 

Aantallen noemt de commissie niet: die bepalen de lidstaten zelf. Wel zorgt ze voor partnerschappen met de betrokken landen om de wederzijdse rechten en plichten vast te leggen én voor een talentenpool: een internetplatform dat vanaf midden volgend jaar moet zorgen voor een goede afstemming van vraag en aanbod. Sectoren met grote tekorten – de zorg, ict, transport, bouw en horeca – worden als eerste bediend. Zo’n talentenpool komt er deze zomer al voor de inmiddels 5 miljoen Oekraïense vluchtelingen in Europa.

Volgens vice-commissievoorzitter Margaritis Schinas gaat het om een duidelijke win-winsituatie. Het sterk vergrijzende Europa dreigt zonder handen van elders vast te lopen, zeker nu de economie zich herstelt van de coronapandemie en de vergroening en digitalisering extra inzet vragen. Migranten uit derdewereldlanden krijgen meer kansen om in Europa werkervaring op te doen en hun lot te verbeteren. 

Samenwerkingsakkoorden met de landen van herkomst moeten ervoor zorgen dat de kansen op een beter bestaan ook daar toenemen, zodat niet alle gekwalificeerde arbeidskrachten de plaat poetsen. Tegelijkertijd verschaft Brussel zich een extra drukmiddel tegen de illegale migratie van momenteel 150.000 tot 200.000 mensen per jaar en dus maar een fractie van de legale migratie. Schinas: ,,Door de deur verder open te zetten willen we mensensmokkelaars die proberen vluchtelingen via de ramen binnen te krijgen, stoppen.”

Volgens Migratiecommissaris Ylva Johansson komen nu al elk jaar 2,5 tot 3 miljoen migranten legaal naar Europa, van wie ruim een derde voor werk. ,,Tijdens de pandemie was dat wat minder, nu wat meer.” Begin vorig jaar was het aantal ingezetenen uit niet-EU-landen 23,7 miljoen, of 5,3 procent van de totale bevolking. 

D66-leider in Europa Sophie in ’t Veld juicht de commissievoorstellen toe. ,,Zeker in Nederland vormt het gebrek aan arbeidskrachten een van de grootste bedreigingen voor groei.” Politici die huiverig staan tegenover de voorstellen roept ze op uit hun ‘anti-migratiekramp’ te komen. ,,Een Europees arbeidsmigratiebeleid is humanitair en economisch zinnig. Als we onze ogen sluiten voor migratie, dan hebben onze ondernemers geen mensen en verschaffen we tegelijkertijd werk aan gevaarlijke smokkelaars.”

De Europese vakbondskoepel Etuc vindt de voorstellen lang niet ver genoeg gaan, omdat ze alleen de geschoolde nieuwkomers helpen. De koepel, die 45 miljoen werkenden uit 39 Europese landen representeert, zou liever zien dat Europa zich eerst richt op buitenlandse arbeidskrachten zonder papieren die al in Europa zijn en die nu vaak het slachtoffer zijn van uitbuiting. ,,Europa heeft een veel grotere behoefte aan bouwvakkers, land- en fabrieksarbeiders dan aan tech-ondernemers. De snelste en eerlijkste oplossing voor het tekort aan arbeidskrachten is werk- en verblijfsvergunningen geven aan migranten zonder papieren die hier al zijn.” 

De twee commissarissen erkennen dat Brussel op het vlak van legale migratie weinig tot geen bevoegdheden heeft. Wat de EU wel kan doen, is de positie van buitenlandse arbeidskrachten verbeteren. Dat kan bijvoorbeeld door werk- en verblijfsvergunningen voortaan te regelen in één enkele procedure en aanvragen daarvoor ook toe te staan in niet-EU-landen. Dat verkort de wachttijd voor zowel werkgevers als werknemers, en het vermindert de kans op misbruik en uitbuiting. 

Ook wil Brussel buitenlandse arbeidskrachten de ruimte geven om van werkgever en zelfs van lidstaat te veranderen zonder dat ze hun rechten op langdurig verblijf verspelen. Die houden ze ook in geval van (korte) werkloosheid of een tussentijdse terugkeer naar eigen land.

Bekijk hier al onze video’s over de economie: