Zwaktepunt van koning Willem-Alexander onderzocht: ‘Collectief falen van Rutte en adviseurs’

In zijn boek, dat donderdag gepresenteerd wordt in Den Haag, onderzoekt Hoedeman het zwaktepunt van koning Willem-Alexander, die eind volgende maand tien jaar op de troon zit. De achilleshiel zit in het maximaal oprekken van zijn privédomein, zonder dat de vorst op cruciale momenten wordt teruggefloten door Rutte (als premier ministerieel verantwoordelijk voor het doen en laten van de Oranjes) en zijn adviseurs.

Het meest aansprekende voorbeeld is de herfstvakantie in Griekenland in oktober 2020, net nadat Willem-Alexanders regering strengere coronaregels had afgekondigd. ,,Dat zijn heel zwakke momenten voor de monarchie’’, analyseert Bovend’eert, hoogleraar staatsrecht aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, in het boek. ,,Het betekent dat die adviseurs van hem óf te weinig invloed hebben óf het niet zien. Hetzelfde geldt voor de minister-president. Of hij heeft te weinig greep op de koning als staatshoofd, greep in de zin van ‘erbij betrokken zijn’, of hij kent de risico’s en de problemen niet. Maar in beide gevallen schieten de adviseurs en de minister-president tekort. Je kunt het de koning zelf verwijten, de adviseurs én de minister-president. Het is een collectief falen.’’

Joop van den Berg, emeritus hoogleraar parlementaire geschiedenis en voormalig adviseur van het vorige staatshoofd koningin Beatrix, taxeert de ministeriële verantwoordelijkheid van Rutte als ‘gevoelig punt’ in Achilleshiel, juist omdat hij en de koning als generatiegenoten en historici op elkaar lijken. Daarbij heeft Rutte volgens Van den Berg ‘duidelijk een hekel aan vormelijkheid en is op dat terrein dus slonzig’. ,,Dat wreekt zich in de omgang met de koning, zodat de premier telkens te laat is. Rutte zegt als er iets misgaat: ‘Die man doet zijn best’. De premier moet op dat soort dingen letten, het gaat te makkelijk. En in de kring van adviseurs zit geen staatsrechtelijk geweten met voldoende gezag en overtuigingskracht. Daar komen grote en kleine ongelukken van, dat is zorgelijk.’’

Oud-minister en voormalig D66-partijleider Alexander Pechtold zegt in het boek over de koninklijke adviseurs: ,,Allemaal ontzettend aardige, welopgevoede mensen die met mes en vork kunnen eten en op weg zijn naar nog hogere posities. Maar er moet ook een doerak tussen zitten die zegt: ‘Luister eens, zo werkt het niet!’ Of: ‘Hebt u Johan Derksen gisteren nog gezien? Hier hebben de mensen het over vandaag!’ Dat is je taak. (...) Het zijn allemaal heel nette mensen, maar niet proactief.’’

Hou deze site in de gaten voor de nieuwste afleveringen van onze podcast ‘Van Oranje’, een serie over de opmerkelijkste Oranjes uit de rijke geschiedenis van onze koninklijke familie. Beluister deze via onze site, of abonneer je via Spotify of iTunes om geen aflevering te missen.

Bekijk hier al onze video’s over het Koninklijk Huis: