Op het vmbo is eindexamen op je computer doen heel normaal, maar bij havo en vwo niet

Kon de computer een goed hulpmiddel zijn bij de examens? Met die vraag stapte de Nederlandse overheid rond het begin van deze eeuw naar de scholen.

Er werd onder andere gekeken naar Compex, een methode waarbij je een deel van je opdrachten via de computer maakte. Op het eindexamen wiskunde voor het vwo werd er bijvoorbeeld geëxperimenteerd met een module waarin leerlingen in Excel sommen moesten maken.

Deze test stopte twee jaar later. Niemand leek er echt tevreden mee: de leerlingen vonden dat ze te veel in korte tijd moesten doen, docenten vonden het vervelend dat ze in de les Excel moesten uitleggen, de overheid was niet gelukkig dat studenten vanwege het gebruik van programma’s als Excel alleen op Windows-pc’s opdrachten konden maken, en Cito vond dat het maken van dit soort examens veel tijd kostte.

Later begonnen experimenten met centrale Computer-Based Test (CBT)-programma’s, waarbij je centraal in een programma vragen ziet én beantwoordt. Op dit moment maken scholen gebruik van Facet, een programma in het beheer van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), dat niet meer afhankelijk is van Windows.

De inzet van een digitaal eindexamen moest geen doel op zich worden, vond de overheid. Pas als lijkt dat er echt toegevoegde waarde zit in het gebruik van de computer, bijvoorbeeld omdat je informatie op een betere manier kan aanbieden, moeten digitale eindexamens worden ingezet.

Op zoek naar een laptop om op te studeren? BestGetest zet de beste laptops van hooguit 500 euro op een rij.

Op havo en vwo wordt er sinds 2012 nauwelijks meer gebruik gemaakt van eindexamens op de computer. Alleen voor kunst- en muziekexamens is er een uitzondering.

Dat is logisch, aldus een woordvoerder van het College voor Toetsen en Examens (CvTE), dat ervoor zorgt dat de examens goed geregeld worden: bij dat soort examens is het belangrijk dat je naar muziek kan luisteren of filmpjes kan kijken. Anders moet de leraar alles centraal in de gymzaal afspelen; zo kunnen leerlingen zelf beslissen hoe vaak ze iets luisteren.

‘Digitale, flexibele examens’, zoals CvTE het noemt, zijn op het vmbo een flink succes. Scholen met leerlingen die op de Basisberoepsgerichte leerweg (bbl) of de Kaderberoepsgerichte leerweg (kbl) zitten, krijgen veel meer ruimte om hun examens in te plannen.

Wanneer de gymzaalexamens in mei van start gaan is het vmbo al even bezig. ,,Op het vmbo kunnen leerlingen vanaf begin april examen doen. De scholen bepalen zelf wanneer.”

In totaal hebben vmbo-scholen vanaf 4 april tien weken om de examens te plannen. Voor deze groep heeft dat volgens CvTE ‘didactisch meerwaarde’ om een aantal redenen: bijvoorbeeld omdat er om praktische examens heen moet worden gepland, en omdat op het vmbo sommige leerlingen kwetsbaarder zijn. Dan is maatwerk heel belangrijk. ,,Op deze manier kan de school een leerling zijn examen laten maken op het moment dat die eraan toe is”, zegt de woordvoerder. ,,Als deze leerlingen er vlak voor een examen niet klaar voor zijn, kan de school dat examen uitstellen.”

Om te voorkomen dat leerlingen die later examen doen gewoon de antwoorden bij hun klasgenoten komen ophalen, worden er verschillende varianten van elk examen gemaakt.

Verder is een digitaal examen ook gewoon rijker, zegt de woordvoerder. ,,We kunnen de examens zo levendiger maken, bijvoorbeeld via simulaties. Denk aan een historische video bij geschiedenisles. Daarnaast kunnen deze leerlingen nu tegelijk hun luister- en leesvaardigheid toetsen bij de taalles.” Deze toevoegingen maken het gemakkelijker voor leerlingen om te concentreren, via het gebruik van technologie waar ze sowieso al veel mee werken.

Hoewel de digitale examinering op het vmbo officieel nog in de testfase zit, wordt het op 99 procent van alle vmbo-scholen gebruikt. Sinds dit jaar is het laatste deel van dit systeem ook echt ‘af’: de zogenaamde tweede correctie, die bij papieren examens al jaren praktijk is, is nu ook bij de digitale centrale examens voor bbl en kbl verplicht. Dat was lang alleen een pilot. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap kijkt nu wat er nog in de wet veranderd moet worden om de flexibele, digitale examens officieel in te voeren.

De kunstexamens en de centrale examens op het vmbo bewijzen dat het technisch mogelijk is om digitaal eindexamen te doen. Toch lijkt het er niet op dat havo- en vwo-leerlingen binnenkort buiten de gymzalen examen kunnen doen: ze hebben er gewoon niet per se méér aan dan een examen op papier, luidt tot nu toe de conclusie.