Mag de NS kantoorpersoneel vragen om mee te draaien als conducteur?

Een paar uur per week als assistent-conducteur meedraaien met een ervaren collega. Het is niet de baan waar veel kantoormedewerkers van de NS op gesolliciteerd hebben. Toch wil het spoorbedrijf met deze noodmaatregel voorkomen dat er meer treinen uitvallen. De NS kampt namelijk met een groot personeelstekort van 1400 medewerkers en dit kan uitgroeien tot 2200 openstaande vacatures. Deze worden nu dus gedeeltelijk ingevuld met bestaand personeel.

,,Aan medewerkers vragen of ze (tijdelijk) een andere functie willen vervullen mag altijd”, zegt arbeidsrechtadvocaat Gerard Berghuis van BAASZ Advocaten. ,,Het staat de medewerkers vrij om hiermee akkoord te gaan of om het aanbod af te wijzen.”

Ter verduidelijking: de NS vraagt de kantoormedewerkers op vrijwillige basis. ,,Er hoeft dan contractueel niets te wijzigen”, stelt Berghuis. Zeker als de tijdelijke functie lijkt op de huidige baan, zoals bijvoorbeeld een horecamedewerker die moet helpen met afwassen. Dan kan de werkgever terugvallen op het instructierecht. ,,Met dit recht mag je werknemers vragen om tijdelijk een andere soortgelijke functie uit te voeren.”

Dit instructierecht biedt veel vrijheden voor de werkgever, maar er zijn grenzen, stelt arbeidsrecht advocaat Mitchell Bathoorn van BOS Advocaten. Hij neemt als voorbeeld de piloten op Schiphol die in 2021 koffers moesten inladen. ,,Van een piloot kan niet worden verlangd dat hij structureel komt helpen bij het inladen van de koffers vanwege een tekort aan personeel. Deze taken hebben immers weinig te maken met het werk waar de piloten voor zijn aangenomen.’’

Bathoorn: ,,Als de wens alleen vanuit de werkgever komt, is het heel lastig om structureel extra werk op basis van de wet af te dwingen.’’ Het arbeidscontract zou gewijzigd moeten worden en hiervoor moeten beide partijen het met elkaar eens zijn.

Berghuis vult hier op aan: ,,Een uitzondering hierop is wanneer het voortbestaan van het bedrijf op het spel staat of er een ander zwaarwegend belang is. Als in de arbeidsovereenkomst een eenzijdig wijzigingsbeding staat - kan een werkgever de arbeidsvoorwaarden wijzigen - als de werkgever kan aantonen dat hij een zwaarwegend belang heeft bij de wijziging, zoals bedrijfseconomische problemen. Er vindt dan een belangenafweging plaats tussen het belang van de werkgever bij wijziging en het persoonlijke belang van de medewerker.”

“Als een eenzijdig wijzigingsbeding in de arbeidsovereenkomst ontbreekt dan val je terug op goed werknemerschap. Als sprake is van gewijzigde omstandigheden op het werk kan van de werknemer worden verlangd dat hij positief ingaat op een redelijk voorstel van werkgever tot wijziging van zijn arbeidsvoorwaarden, waaronder zijn functie. De Hoge Raad heeft bepaald dat in zo’n geval de werknemer verplicht is zich als goed werknemer te gedragen. Of sprake is van een redelijk voorstel, hangt af van verschillende omstandigheden.”

Een werknemer mag wel altijd werk weigeren als zijn gezondheid of veiligheid in het geding is. Dit is in elk geval zo wanneer de opdracht in strijd is met de Arbeidsomstandighedenwet of de Arbeidstijdenwet. ,,Stel je moet structureel overwerken of je moet al weken nachtdiensten draaien, dan heb je een gerechtvaardigd belang om het verzoek af te wijzen’’, vertelt Berghuis.

De schaarste aan personeel plaatst huidige werknemers in een sterke positie, benadrukt Berghuis. ,,De werkgever moet oppassen dat hij niet te veel op z’n strepen gaat staan. Het personeel is zo vertrokken naar een plek met betere arbeidsvoorwaarden.’’

Als een werkgever andere werkzaamheden blijft opdragen, moeten werknemers volgens Bathoorn ook iets terugkrijgen voor de moeite. ,,Als je langdurig in een hogere functie moet bijspringen, ligt het voor de hand dat je daar ook voor wordt beloond.’’ Werknemers moeten voor zichzelf opkomen en van zich laten horen als ze vinden dat het werk en hun beloning niet in verhouding zijn.

Ook de werkgever moet goed communiceren, stelt Berghuis. ,,Betrek je personeel bij de problemen. Dan weten ze wat er speelt. Dan voelen ze zich echt onderdeel van het bedrijf en zijn ze gemotiveerder te helpen. Dat werkt veel beter dan taken afdwingen.’’

Dit artikel is eerder verschenen op deze site en is aangepast aan de actualiteit.

Bekijk hier al onze video’s over werk en carrière: