Strenge kartelwaakhond ACM wil wél arme zzp’er helpen

De ACM maakt zich zorgen over wat ‘sociale dumping’ heet. Dit mechanisme is vooral van toepassing op - in naam - zelfstandige ondernemers, zoals maaltijdbezorgers en schoonmakers, die voor heel lage uurtarieven moeten werken. Zij hebben als ‘ondernemers’ geen recht op een minimumloon.

De mededingingswet is nu nog heel streng als het om collectieve prijs- en tariefafspraken gaat. Die zijn in principe verboden. Dat betekent dat iedere zzp’er op zijn eigen houtje met een opdrachtgever moet onderhandelen over het tarief waarvoor het werk wordt uitgevoerd. In de praktijk komt dat meestal neer op slikken of stikken van het aangeboden tarief.

De ACM gaat onderzoeken of de positie van de zelfstandigen verbeterd kan worden. Dat betekent dat ze meer mogelijkheden moeten krijgen om gezamenlijke prijsafspraken te maken met de opdrachtgever. Nu mogen ze niet gezamenlijk optrekken als ze meer dan 10 procent van de markt vertegenwoordigen. Op het moment dat ze een vuist kunnen maken mogen ze dat dus niet.

Het gaat specifiek om groepen die zwak staan, zoals schoonmakers, taxichauffeurs en pakketbezorgers. Zij zijn vaak afhankelijk van één of enkele opdrachtgevers en hebben daarom weinig onderhandelingsmacht. 

Het onderzoek past in een breder initiatief van de ACM om zzp’ers te beschermen. Eerder pleitte de toezichthouder er al voor om zelfstandige ondernemers dezelfde rechten te geven als consumenten bij telemarketing. Consumenten hebben meer bescherming om onder een telefonisch gesloten contract uit te komen dan ondernemers. Die bescherming moet ook voor zzp’ers gaan gelden vindt de ACM.

Het initiatief valt goed bij vakbond FNV Zelfstandigen. ,,Het is positief dat de ACM de afhankelijke positie van de zzp’ers wil aanpakken’’, zegt Marjan van Noort manager expertisecentrum Zelfstandigen bij FNV. ,,Die mensen werken vaak voor lage tarieven en in een schijnconstructie.”

De discussie over schijnzelfstandigheid is overigens geen onderdeel van het onderzoek van de ACM. Dat richt zich op de mogelijkheid om zzp’ers gezamenlijk te laten onderhandelen over tarieven.

Daar kan de FNV best mee uit de voeten. ,,Wat ons betreft gaan we die tariefafspraken regelen via de cao’’, zegt Van Noort. ,,Dan spreken we gewoon een minimumtarief af, inclusief een opslag voor zzp’ers voor pensioenopbouw en verzekeringen. Nu is dat soort afspraken nog verboden.’’

Van Noort vindt het een gemiste kans dat de ACM alleen naar de onderkant van de arbeidsmarkt kijkt. ,,Ook bij andere groepen, zoals tolk-vertalers, speelt het probleem. Daar zijn maar twee aanbieders van werk en die bepalen de tarieven. Die groep zzp’ers heeft weliswaar hogere tarieven maar is ook afhankelijk van één of twee opdrachtgevers.”

Dat de ACM nu naar de zzp’er kijkt is geen toeval. Het kabinet heeft in het regeerakkoord al aangegeven te willen kijken naar de positie van de zelfstandige op de arbeidsmarkt. De ACM neemt die handschoen nu op.

Afgelopen week bleek uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek dat het aantal zzp’ers nog steeds toeneemt. Inmiddels telt het land ruim een miljoen van deze zelfstandigen. Daarnaast zijn er nog eens twee miljoen flexwerkers, zoals uitzendkrachten.

Naast de lage tarieven waarvoor sommige groepen moeten werken is de vraag ook of ze eigenlijk geen verkapte werknemers zijn. Zeker zzp’ers die maar één opdrachtgever hebben kunnen moeilijk als zelfstandig ondernemer worden gezien vindt de FNV. Deze groep zou eigenlijk een vast contract moeten krijgen vindt de vakbond.

Lees de beste artikelen op het gebied van werk en carrière via onze wekelijkse nieuwsbrief!