Stapte jij vanmorgen met een rotgevoel uit bed? Dit is waarom
Onderzoekers van het Herseninstituut Nederland hebben eindelijk het mysterie ontrafeld waarom slechte slapers de volgende ochtend vaak beroerd wakker worden en rusteloos blijven. Boosdoener: de REM-slaap, de fase waarin we hevig dromen en nare ervaringen verwerken.
Delen per e-mail
Wie ruzie heeft met zijn partner, heeft doorgaans de volgende dag een beetje spijt. Waar maakten we ons in vredesnaam druk om? Maar de rust die een goed nachtje slapen hen geeft, geldt lang niet voor iedereen. Nederland telt 1,7 miljoen slapelozen, die de volgende ochtend de emoties van gisteren nog even sterk – en soms nog heviger – voelen.
Onderzoekers van het Herseninstituut Nederland, die hun bevindingen vandaag presenteren in het vooraanstaande tijdschrift Current Biology, vonden de verklaring hiervoor in hersenscans. Zij legden dertig goede en slechte slapers ’s avonds in een MRI-scanner en maakten hen flink van streek. Niet door een stevige ruzie te schoppen zoals thuis, maar door een confronterend geluidsfragment af te spelen.
Vals
Eerder in het onderzoek hadden de wetenschappers gevraagd of de deelnemers wilden meezingen met het Wilhelmus, Stille Nacht of Gloria in excelsis Deo, waarbij hun karaoke werd overstemd door andere zangers. De deelnemers hadden daardoor niet door dat ze vals in de microfoon toeterden. Tótdat de opnames van alleen hun eigen stem werden afgespeeld in de MRI-scanner.
,,Reken maar dat zo’n opname je van slag maakt. Ik was zelf het eerste proefkonijn. Het zweet stond in mijn handen toen ik mezelf hoorde”, vertelt slaapprofessor Eus van Someren. Op de hersenscans was te zien hoe de amygdala, het zenuwcentrum van de emoties, aansprong. Om overdag goed te kunnen functioneren moet die storm in het hoofd ook weer gaan liggen. Bij de goede slapers hielp slaap daarbij: de nare ervaring kreeg ’s nachts letterlijk een ander plekje in het brein. Wanneer de onderzoekers de volgende dag opnieuw het fragment afspeelden, haalden de deelnemers hun schouders op. Ze zongen vals, nou en?
Bij de slechte slapers gebeurde het tegenovergestelde. Zij raakten 's ochtends, toen het fragment werd herhaald, opnieuw van streek, sommigen zelfs nóg meer dan eerst. Op hun hersenscan was te zien dat de storm niet ging liggen. ,,Slapelozen zijn vaak in een toestand waarbij het net lijkt of ze enorm geschrokken zijn van iets. Ze zijn overdag heel alert, onrustig en hebben een verhoogde hartslag”, legt Van Someren uit, die het onderzoek uitvoerde met Rick Wassing.
Fantasie
Het verschil zat ‘m in de REM-slaap, voluit Rapid Eye Movement, een fase ’s nachts waarin we de meest levendige dromen hebben en onze dag – gecombineerd met fantasieën – als een film weer voor ons afspelen. Die film helpt ons normaal gesproken om emotionele gebeurtenissen te verwerken. De slechte slapers hadden een onderbroken REM-slaap.
Ondanks alle moderne technieken begrijpen slaaponderzoekers hooguit een paar procent van wat er zich ’s nachts in ons hoofd afspeelt, maar nu zijn we eindelijk een belangrijke stap verder, stelt Van Someren. ,,We weten nu beter wat er misgaat in het hoofd van slapelozen. Nu kunnen we op zoek naar een medicijn dat de REM-slaap positief beïnvloedt.” Dat is overigens makkelijker gezegd dan gedaan, geeft hij toe.
De REM-slaap treedt vooral laat in de nacht op, na een uurtje of vijf à zes slaap. In die tijdspanne moet het medicijn zijn werk doen. ,,We moeten dus een medicijn ontwikkelen dat heel langzaam oplost in de maag en pas na vijf à zes uur zijn werk doet.” Niet alleen slapelozen zouden hiermee geholpen zijn, ook andere mensen met een psychische stoornissen hebben hier mogelijk baat bij.
De slaapprofessor: ,,Mensen met een posttraumatische stress-stoornis nemen hun traumatische ervaring mee naar de volgende dag. Mensen met een angststoornis hun grootste vrees, mensen met een depressie hun wanhoop en chronische slapelozen hun spanning. Behandelen van de rusteloze REM-slaap zou kunnen helpen die emoties over de nacht heen een betere plek te geven in het brein.”
Slapelozen gezocht
Maar eerst is vervolgonderzoek nodig onder een grotere groep slechte slapers. Het Herseninstituut zoekt 180 mensen die zeker drie keer per week ontevreden zijn over hun slaap. Denk aan: moeilijk in slaap komen, ’s nachts lang wakker liggen, voor de wekker wakker worden en de slaap niet meer kunnen vatten.
Van hen wordt ten minste één keer een hersenscan en een slaap-EEG gemaakt. Daarnaast worden zij een jaar lang elke drie maanden bevraagd over hun slaap en gemoedstoestand. ,,Zo proberen we te ontdekken welke mensen, ondanks de slechte nacht, redelijk de dag doorkomen. Zij hebben het geheime wapen in handen.”
Iedereen kan een periode hebben van slecht slapen, bijvoorbeeld door stressvolle gebeurtenissen. Wie een genetische aanleg voor slapeloosheid heeft, heeft er waarschijnlijk langer last van. Ook ouder worden heeft helaas invloed op onze nachtrust. Dan wordt de slaap brozer, waardoor we 's nachts iets onrustiger zijn.
Maar er is ook goed nieuws, stelt Van Someren gerust. ,,Na het pensioen kan slapeloosheid soms weer iets verbeteren, als de spanning om overdag goed te functioneren van ons af glijdt.”
Dit zegt de wetenschap over (jouw) slaapproblemen. Annemarie Luik van de Erasmus Universiteit bestudeert het slaapgedrag van grote populaties:
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
VIDEO
900 jaar oude mythe lijkt te kloppen: Stonehenge stond eerst ergens anders
De wereldberoemde stenencirkel Stonehenge in het westen van Engeland stond eerst mogelijk op een andere plek. Britse onderzoekers denken dat de stenen aanvankelijk waren neergezet in het westen van Wales. Jaren en jaren later zou een verhuizend volk de stenen hebben meegenomen naar hun nieuwe woonplek, 225 kilometer verder en in de buurt van het huidige Salisbury, waar ze 5000 jaar later nog steeds staan. -
PREMIUM
Hoe de gifslang minder dodelijk wordt: pil en antigif kunnen duizenden levens redden
Een goedkope pil die de beet van een gifslang onschadelijk maakt. Daar dromen mensen in gebieden met de meest dodelijke gifslangen van. Scheikundige Jeroen Kool werkt eraan. -
Met app bijhouden hoeveel je slaapt? Doe het niet, zeggen experts
Wie een beetje op zijn gezondheid let, kan tegenwoordig niet alleen zijn lichaamsbeweging met een app meten, maar ook zijn slaap. Zulke slaapmeters werken in praktijk echter juist averechts, waarschuwen slaapspecialisten. ,,Door de extra focus op slaap ontwikkelen veel mensen juist slapeloosheid’’, stelt de Britse hoogleraar Slaapstoornissen Guy Leschziner in The Guardian. -
PREMIUMVideo
Satire kan het stemgedrag beïnvloeden: ‘Zondag met Lubach helpt mensen opinie te vormen’
Satire is niet alleen vermaak, maar ook een bron van informatie. ,,Programma’s als Zondag met Lubach beïnvloeden het stemgedrag’’, aldus onderzoeker Mark Boukes. -
‘Mensen met slaaptekort zijn eerder geneigd te stelen of pesten op werk’
Van de meeste werknemers wordt verwacht dat ze tussen 9 en 5 presteren, maar zo makkelijk is dat niet. Zaak om de werktijden aan te passen, zegt de Britse wetenschapsjournalist Linda Geddes. Want wie zijn natuurlijke slaapritme geweld aandoet is niet alleen moe, maar vertoont eerder ‘afwijkend en onethisch’ gedrag.
-
PREMIUM
Van Nike Air Max en kruimeldief tot een corona-zelftest: dit levert ruimtevaart ons op
Veel ontwikkelingen die te maken hebben met ruimtevaart kosten een hoop geld. Hoeveel geeft Nederland er eigenlijk aan uit? En wat levert het ons op? We zochten het uit. -
Ruimtestation ISS komende week vanaf de aarde te zien... als het weer meezit
Het internationale ruimtestation ISS is aankomende week te zien vanaf Nederland. Het moet dan echter wel helder weer zijn en de komende dagen zit dat er nog niet in. Het zuiden heeft de meeste kans op opklaringen, meldt Weerplaza, en daarmee mogelijk zicht op het ruimtestation -
PREMIUMWAT ZEGT DE WETENSCHAP
Weg met intro's en lange gitaarsolo’s: streamen verandert ons luistergedrag én de muziek
Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat intro’s van popmuziek 78 procent korter zijn geworden sinds de jaren 80. De luisteraar mag niet te snel wegzappen.