Ooit was gehucht Windesheim het middelpunt van kerkelijk Europa, maar waarom eigenlijk?

In Windesheim is in 1390 de Nederlandse vertaling  in het Middelnederlands van het Nieuwe Testament gemaakt. Dit was de succesvolste vertaling van het Nieuwe Testament in de late middeleeuwen. Dus de bijbel zoals wij die kennen en lezen, kent voor een deel zijn oorsprong in Windesheim. Erasmus, opgeleid en opgevoed binnen de Moderne Devotie, is hier verder mee doorgegaan door het Nieuwe Testament terug te vertalen naar het oorspronkelijke Grieks.

Dirk van Herxen (1381–1457) geldt als een van de belangrijkste figuren binnen de Moderne Devotie, maar niemand die zijn naam kent. Van Herxen ligt begraven in Windesheim. Zijn grafplaat is deels bewaard gebleven. 

Zijn ouders waren niet alleen zeer vermogend, ze waren ook zeer gelovig. Door hun contacten met de parochie in Deventer waren ze al snel op de hoogte van het gedachtegoed van Geert Groote, de stichter van de hervormingsbeweging van de Moderne Devotie. Dirk besloot in 1405 in te treden in het Fraterhuis Gregorius. Dit Fraterhuis was arm en kon wel wat van het vermogen van de familie Noertberghe gebruiken. Hij is uiteindelijk 47 jaar rector geweest, de langstzittende ooit, en heeft het Broederhuis in Zwolle tot grote bloei gebracht. Zwolle werd door alle andere Fraterhuizen in Nederland, België en Duitsland als het grote voorbeeld gezien.

Het kerkje van Windesheim (van begin 16de eeuw) is eigenlijk een brouwerij. Iedereen kent het gebouwtje dat zo markant aan de doorgaande weg ligt, maar eigenlijk is het ‘slechts’ de voormalige brouwerij van het omvangrijke kloostercomplex dat in de middeleeuwen in Windesheim stond. Het klooster, ooit ommuurd, werd tijdens de Tachtigjarige Oorlog verwoest door de watergeuzen, rond 1570. Diverse roversbenden vielen hier binnen. Er bleef weinig over, behalve de brouwerij waarin nu wordt gekerkt. 

Ook aardig: hier is de oudste bewaard gebleven bril van Nederland te bekijken, een hoornen kijkbril uit 1400, die in 1988 in een beerkuil werd gevonden. Het water was over het algemeen verontreinigd, omdat mensen gewoon hun behoefte deden in het water waaruit ook werd gedronken. Door bier te brouwen met een heel licht alcoholpercentage hadden ze bier dat minder ziektekiemen in zicht had. 

Windesheim geldt als middelpunt van kerkelijk Europa. Het klooster in Windesheim werd op initiatief van Florens Radewijns gesticht in 1387, toegestaan door zijn leermeester Geert Groote. Het klooster sloeg aan en vond veel weerklank. Vanuit Windesheim werden ooit rond de honderd kloosters aangestuurd, vooral in Nederland, België en Duitsland. Toen zij vol zaten kwamen er kapittels bij, waaronder Sion en Neuss. Daarbij hadden ze invloed over honderden broeder- en zusterhuizen. Alleen Amsterdam had al zeventien van die kloosters. 

De financiering van het klooster Windesheim kwam van de familie Rechteren en van een groep rijke Amsterdammers, onder wie de biechtvader van Geert Groote, Gjisbert Dou. Mede door deze Gijsbert werd Amsterdam de grootste Moderne Devotie-stad. Wanneer u wilt weten wie Erasmus was, of Thomas a Kempis, waarom de IJsselstreek een eeuw eerder een Gouden Eeuw beleefde dan het westen van Nederland, of wie de binnensteden van de Nederlandse steden wil begrijpen, kan niet om Windesheim heen.